Van Hattem naar Brummen, tussen Veluwe en IJssel - deel 1

Van Hattem tot Brummen op de kaart

Geïnspireerd door het weer, te fris om te wandelen, te veel wind om te fietsen maar met een mooi zonnetje besluit ik tot een dagje Gelderland. Dit keer de route Hattem via Apeldoorn naar Brummen. Wederom op zoek naar de postkantoren die ik achter de bureau heb opgespoord. Liefst met verhalen er achter.

In dat gebied telden we bij de classificatie van 1892 vier hoofdpostkantoren. De grootste Apeldoorn klasse 5, Epe viel in klasse 7, Brummen in 7 en Hattem in 8. Bij de her classificatie van 1905 was Heerde er bij gekomen in 8. Epe, Heerde en Hattem vielen onder de inspectie Zwolle, Brummen en Apeldoorn onder Arnhem. Die plaatsen heb ik bezocht. En route bleken Vaassen en Eerbeek ook de moeite waard.

Op de trip ben ik twee rijksgebouwen tegengekomen, die tot de eredivisie van de postale architectuur behoren. De Deventerweg in Apeldoorn uit het oeuvre van Peters en de Dorpsstraat in Beekbergen, een product van Crouwel. Veel andere gebouwen zijn particulier of door de gemeente gebouwd en verhuurd aan het rijk. Waarschijnlijk had dit ook een economische achtergrond, het Rijk wilde geen gebouwen realiseren in plaatsen waar de verdiensten niet toereikend waren. Men huurde liever.

Bij elke bezochte plaats heb ik geprobeerd het rijtje postkantoren in de loop der tijd in beeld te krijgen. Mooi en lelijk. Op deze pagina deel 1.

Bron van de foto's, naast Streetview: www.gelderlandinbeeld.nl/beeldbank

Helemaal boven: het postkantoor dat tot 1997 in gebruik was. Boven: rechts van de toren het postkantoor. De foto is uit 1898, maar toen was het al geen postkantoor meer. Onder: Het kantoor aan de Hoopjesweg 1. In 2009 staat het al leeg

HATTEM

De start is logischerwijs in Hattem, in de noordelijke punt, tegenover Zwolle dat aan de overkant van de IJssel, maar dan in Overijssel ligt.

Voor de postale geschiedenis kan ik terecht bij de Vereniging Heemkunde Hattem. Een oud- medewerker van de PTT heeft in 1987 namelijk een boekje samengesteld , gepubliceerd door Heemkunde Hattem onder de titel “Over postiljons, brievengaarders, bodes en postdirecteuren”. Gelukkig is er nog een exemplaar te koop. Wat ik hierna over Hattem vermeld heb ik dus vooral uit dat boekje gehaald. Ook de foto’s van de nog bestaande twee panden.

Zwolle en Hattem hadden al vroeg een postale band. Tussen beide ligt het Katerveer, een cruciale verbinding over de IJssel tussen West en Noord Nederland. Voor het vervoer van personen, brieven en vracht. Aan de Kruisstraat in Hattem lag ooit herberg “de Blauwe Engel “ waar de postwagens vertrokken, onder meer naar Amsterdam. De brieven naar het noorden gingen via het Katerveer naar Zwolle en werden vervolgens overgedragen aan de postmeester van Zwolle. Een citaat uit het boekje. “Het lijkt net of bij Hattem de Hollanden eindigen en aan de overzijde van de IJssel het buitenland begint “.  Later werd een dergelijk gevoel anders omschreven. Tijdens de spreiding van rijksdiensten vonden de tegenstanders dat achter Zwolle het land was dichtgeplakt met krantenpapier.

De belangrijke positie van Hattem eindigde toen er een spoorverbinding met een spoorbrug kwam. De routes lieten nu Hattem links liggen.

Van de lokale postale dienstverlening In Hattem zijn twee panden bewaard gebleven. Tot 1869 moest je voor het postkantoor nog naar de woning van de directeur, maar in 1869 huurde de PTT voor 10 jaar een voormalige pastorie aan de Markt, naast de St Andreaskerk. Vanaf 1894 verhuisde de post naar een pand op de hoek Kerkhofstraat- Kerksteeg, Ook dat pand werd gehuurd, verbouwd in 1904 tot dat in 1928 het Rijk het eigendom verwierf en op die plek nieuwbouw pleegde. Die toestand bleef eigenlijk zo tot 1997, Postkantoren BV sloot de deuren, de sortering verhuisde twee jaar later naar de Hoopjesweg 1. ( zie een streetview web opname uit 2009 ). Een pand dat inmiddels van de aardbodem is verdwenen. De twee eerdere panden staan er nog, aan de Markt heeft de monumentale status en is zo te zien onderdeel van het complex van het gemeentehuis Hattem. Kerkhofstraat 6 is een half vrijstaand woonhuis met een waarde van ruim € 1 miljoen en met energielabel D.

HEERDE

Na Hattem komt Heerde. De gemeente (de rijksbouwmeester komt er niet aan te pas) bouwt aan de Dorpsstraat 47-49 een nieuwbouwpand. In de Beeldbank van het Gelders archief vind ik nog een foto.  Het pand heeft de tand des tijds prima doorstaan en heeft een horeca ondernemer het aangedurfd er de “Postkamer, thuis in Heerde” te openen. Opvallend hoe vaak de naamstelling van horecazaken nog verwijzen naar de oorspronkelijke postale functie. Blijkbaar is dat commercieel handig en verstandig. Op enig moment is de postvestiging verplaatst naar de Brinklaan 19 (op oudere opnames in streetview vind ik het nog). De plek was voor projectontwikkeling interessant, er staan nu fraaie appartementen.

Links: Twee maal Dorpsstraat 47-49 Heerde toen, en eenmaal hetzelfde pand als "De Postkamer" anno nu.

Boven: Het afgebroken pand Brinklaan 19 in Heerde.

EPE

Epe kende drie generaties postkantoren. Het oudste stond aan de Markt, in 1880 door de gemeente gebouwd. Aan het einde van WO II is dit pand en diverse andere flink beschadigd en de post moest op zoek naar een andere plek. Aan de Stationsstraat 15 was een voormalig notariskantoor beschikbaar en de dienstverlening werd van daaruit verleend, tot 1967.  In dat jaar kwam er nieuwbouw aan de Wildforstlaan. Zie foto. Een typisch pand uit die tijd. Over dit gebouw is in de media veel te vinden, maar dan vooral over de herbestemming ervan toen de post er weg was. De gemeenschap was het er wel over eens dat er appartementen moesten komen, maar niet over het aantal bouwlagen. Uiteindelijk ging de kogel door de kerk en daarna de sloopkogel door het gebouw. Er staat nu iets fraais op een mooie plek.

Linksboven: het in de oorlog zwaar gehavende postkantoor.

Linksmidden: de villa aan de Stationsstraat 15, tussen '46 en '67 in gebruik

Links en boven: De Wildforstlaan - nu wachtend op zijn lot.

Boven: Het monument van Peters

Daaronder: de nieuwbouw aan de Dorpsstraat gereed voor afbraak (bron: De Stentor)

Rechts: carrière berichten in de krant

 

VAASSEN

Vaassen was geen hoofdkantoor in 1892 en 1905, maar zo als gezegd,  ik kwam er toch langs. In 1910 mag rijksbouwmeester Peters hier een nieuwbouwpand realiseren. Zie de vaker geciteerde dissertatie van Henk van der Schoor. Aan de Dorpsstraat, de exacte plek is mij niet bekend. In een van de Beeldbanken vind ik nog een foto. Waarschijnlijk in de buurt of mogelijk op dezelfde plek als de opvolger aan de Dorpsstraat 65-67. Volgens de beelden een saaie 60er jaren doos, waar kraak noch smaak aan zat. Na een periode van leegstand en verregaande vervuiling waar Vaassenaren zich aan stoorden werd het pand gesloopt. AH vond het wel een mooi plekje voor een nieuwe winkel.

Maak jouw eigen website met JouwWeb