Boven: Opschrift boven de entree van het hoofdkantoor van het Staatsbedrijf der PTT aan de Kortenaerkade te Den Haag:

Gesproken of geschreven leent het Woord De Vleugeln van zijn moeder de gedachte En snelt verstild bij dagen en bij nachten Alweegs naar zijn bestemming voort.

Onder: Het statige buiten Voorlinden

Een rapport met een vooruitziende blik

Het Staatsbedrijf der PTT leidde zijn eigen toekomstige topkader op het Opleidingscentrum Voorlinden in Wassenaar¹⁾. Klassikaal kreeg met aldaar de voorbereiding op een carrière bij Post, Telecom of bij de Gelddiensten. Via de heer Johan Vroonhof kregen we inzage in een groepsscriptie uit 1970. Het Hoofd van het Opleidingscentrum drs. Lansdorp schreef een inleiding. Hij vertelt dat een project een goed middel is om een brug te slaan tussen theorie en praktijk. Groep E70 kreeg de opdracht om de te verwachten ontwikkelingen tussen 1970 en 1975 door te trekken naar 1975 en 1980. De uitkomsten zijn dikwijls verrassend. Naar twee kanten. Soms een totale misschatting, maar vaak werd de spijker op de kop geslagen en kwamen voorspellingen uit.

Een paar uitgangspunten

Hoewel het uiteindelijk tot 1989 zou duren tot de PTT een zelfstandige NV werd, voorspelden de studenten toen al een statuswijziging, waarbij men er wel van uit ging de financieringsvorm constant bleef. Men zag wel drie verschillende hoofdirecties ontstaan: Post, Telefoon en Bankzaken. Waarbij Post de loket activiteiten bleef doen voor de hoofdirectie Bankzaken. Stellig is men in de constatering dat het noodzakelijk is meer marktgericht te opereren in plaats van productgericht. Vanaf  1955 waren Post en Telefoon georganiseerd in districten. Men voorzag dat personeelsbeleid en vestigingsbeleid verder naar de organisatieonderdelen gedecentraliseerd zouden worden. De studenten waren zo wijs geen rekening te houden met de dikwijls wat wisselvallige politieke ontwikkelingen. Maar dat meer voorlichting en promotion naar doelgroepen noodzakelijk was, was evident, maar dat Post en Telefoon ooit gesplitst zouden kunnen worden werd niet bedacht. Heel adequaat was de voorspelling dat met behulp van administratieve computers meer gestuurd zou gaan worden op productiviteit. Ook de spijker op de kop sloeg men met de voorspelling dat veel lokettenkantoren te groot zouden worden. Zeker als er uitbetalingsautomaten in gebruik zouden worden genomen.

Commercie

In de hoofdstukken over Vervoer lezen we al snel de verzuchting “We weten niet wat de klant wil en wat we kunnen aanbieden”. Er wordt een vurig pleidooi gehouden voor vereenvoudiging van de tarief- en productstructuur. Een eeuwige discussie bij Post voor zover we weten. Toen we zelf met pensioen gingen was die discussie nog (of weer) hoogst actueel. Noodzakelijk was segmentering van de gebruikersgroepen en ontwikkelen van een daarbij behorende kortingenstructuur gebaseerd op kosten. De studenten zagen ook het gevaar van opkomende concurrentie.

Noodzakelijk zou het worden om bij de bestelling een onderscheid te gaan maken tussen dat wat we nu busstukken en belstukken gaan noemen. Nu is dat inmiddels ingevoerd, vooral uit kostenbesparingsoverwegingen, toen was het voornaamste argument het te verwachten personeelstekort. Volgens de studenten was het gewenst “gehuwde vrouwen, gastarbeiders en 65plussers” in dienst te nemen die parttime de besteldiensten in de bebouwde kommen zouden gaan uitvoeren. Dit lijkt toch wel sterk op de beschrijving van de postbezorgers die in het begin van de 21^e eeuw in dienst kwamen.

Nog een voorspelling die uitkwam: Men sprak de verwachting dat al die werkende gehuwde vrouwen overdag wel niet meer thuis zouden zijn en dat daarom een netwerk van winkels om belstukken af te halen noodzakelijk was.

Structuurwijzigingen

De studenten voorzagen de automatisering van de postverwerking. Maar daarvoor was wel een postcode nodig²⁾. De 4000 woonplaatsen in Nederland zouden met vier cijfers kunnen worden weergegeven. Maar iets voor straat en huisnummer uitwerken was toch lastig! Men zag de oplossing in een negencijferige oplossing. Even werd zelfs gedacht aan een koppeling aan het telefoonnummer(!) Werken met vier cijfers en twee letters werd in  1977 geïntroduceerd. Leesmachines voor handschrift werden nog niet verwacht in 1980. De uitval van de geautomatiseerde verwerking zou door codeersters van de code voorzien worden.

De veranderingen zouden een “grote aanpassing van mens en apparaten vragen”. Men beseft dat je niet alle bestaande expeditiekantoren vol kan proppen met de nieuwe apparatuur. Complexe verbouwingen zouden noodzakelijk zijn.  Het is zoeken naar een optimum tussen geminimaliseerde sorteer- en vervoerkosten. In extremis zou één groot sorteercentrum in Utrecht kunnen volstaan. Aan de andere kant zou men in alle postinrichtingen kunnen sorteren. De afdeling van het hoofdkantoor Post- Formatie- en Arbeidstechniek heeft dan al gerekend en kwam tot een optimum van zestien expeditieknooppunten. Gebouwen die rond hellingbanen, glijgoten en machines gebouwd zouden worden waarin intern transport (behalve van de pakjes) plaats zou vinden in bakken in plaats van zakken.

Transport tussen de expeditieknooppunten zou plaats moeten vinden per trein. Maar geen werkend vervoer meer in de trein! En ook geen post meer in reizigerstreinen. Gegeven de korte stoptijden op de perrons van de reizigerstreinen was dit gaan optie meer. Nee, de nieuwe gebouwen aan de stations gelegen, zouden eigen perrons moeten hebben. Aan- en afvoer van het expeditieknooppunt zou verzorgd moeten worden met auto’s.

De studenten maken complexe berekeningen of gegeven de tijdskaders “vandaag gepost, morgen bezorgd’ kan worden waargemaakt. Rekening wordt gehouden met afstanden en doorlooptijden. In het rapport treffen we ook doordachte processchema’s aan.

Doordacht is ook dat de buslichting niet meer door de kantoren verzorgd zou worden maar geregisseerd vanuit een Centraal Buslichtingssysteem. De post zou direct naar het expeditieknooppunt worden afgevoerd, net als de post van de grote verzenders. Alleen de middelgrote verzenders zouden nog op de postkantoren kunnen aanbieden.

Verder in de tijd

Na lezing complimenteerden we Johan Vroonhof met het werkstuk. Tien jaar in de toekomst kijken is geen sinecure. Veel is in de loop der tijd uitgekomen en soms ook al weer door de tijd achterhaald. Eén jaar vooruit voorspellen is vaak al moeilijk!

Maar Johan blijft bescheiden. “Zo voorspellend van ons uit was het niet. Het hing binnen Post zwaar in de lucht vanwege de lopende en gedane onderzoeken. Conclusies en verwachtingen konden we wel wat vrijer maken omdat we geen formele functies hadden.” Hij wijst er op dat over bijna alle onderwerpen in die jaren veel rumoer was op het hoofdkantoor.

Verzelfstandiging was even geen onderwerp omdat men in 1964 net afwijzend besloten had op de Commissie Goedhart. Die discussie leidde tot de opdracht uit te zoeken hoe het anders en beter kon (Verkeerstellingen, onderzoeken Bosboom-Hegener en Berenschot). Pas in de jaren 80 kwam het idee van privatisering weer terug.

 

T.z.t toch eens vragen welk cijfer de groep had.

 

• Het landgoed Voorlinden, gelegen aan de Buurtweg 90 werd in 1912 gebouwd. In 1584 dook de naam Voorlinden voor het eerst op. Vanaf 1950 tot het einde van de jaren 70 werd het gebruikt als opleidingsinstituut voor de hogere functionarissen van PTT. De studenten verbleven door de week hier intern. Tot 2003 werd het nog gebruikt voor opleidingen en bijeenkomsten van KPN. Sinds 2011 is het eigendom van Joop van Caldenborgh die hier het museumrestaurant van zijn Museum Voorlinden vestigde. Het museum werd in 2016 geopend.
• De postcode werd geïntroduceerd in 1977. EW Weekblad wijdt in nummer 51/52 van 2000 een uitvoerig artikel aan het ontstaan van de postcode o.l.v. Voorlindenaar Antoon van der Pijll (die, zoals de heer Van Doorn -voormalig hoofdirecteur- opmerkte in een ingezonden brief een week later, aangestuurd werd door de feitelijke bedenker, de heer De Galan).