De nieuwe weg van de brief – het plan

In de tweede helft van het eerste decennium van de 21^e eeuw raakt Post langzaam maar zeker in zwaar weer. We noemen een aantal ontwikkelingen en reacties daar op.

Op een macro niveau heeft Post te maken met de liberalisering van de Europese postmarkt. Nederland is hier in een voorloper. Op 1 april 2009 is de markt helemaal open.  Concurrenten ontstaan: SANDD, Selectmail. Post zet hier zelf een goedkope concurrent tegenover: NetwerkVSP. Dit heeft een grote neerwaartse druk op de tarieven tot gevolg. Binnen Europa gaat de liberalisering in andere landen lang niet zo snel. Post hoopte door in een aantal landen een positie te verwerven als tweede aanbieder (UK, Duitsland, Italië), maar dat gaat maar moeizaam.

Een veel grotere druk ontstaat door de toenemende digitalisering van het berichtenverkeer. Email vervangt postverkeer; veel websites worden interactief. In zakelijke en privé correspondentie is het versturen van een brief een anachronisme aan het worden. Volumes beginnen na 2002 langzaam en later steeds sneller te dalen.

Hoewel niet van groot belang voor de infrastructuur op zich speelt wel mee dat de overname van TNT geen groot succes is en dat onder druk van de aandeelhouders besloten wordt tot een splitsing die op 26 mei 2011 effectief wordt. Al snel blijkt dat de financiële effecten van de splitsing voor PostNL ongunstig uitpakken. Door de daling van de koers van TNT, waar PostNL aandeelhouder van is, verdampt een groot deel van het eigen vermogen van het bedrijf. Ook door andere factoren verslechtert de financiële positie.

Post reageert door het formuleren van Masterplannen. Plannen om kosten te besparen. Inhoudelijk of middels de kaasschaaf. Op de overhead, systemen, commercie. Voor alles komt een masterplan. Een hele grote operatie buiten de masterplannen om is het beëindigen van de samenwerking met ING in Postkantoren BV. Beide partijen willen een eigen netwerk. De laatste 250 eigen postkantoren zullen gesloten worden. PostNL gaat een enorme kostenbesparing realiseren door de postale loketdiensten voortaan te laten uitvoeren door retailers die in hun winkels ruimte maken voor een post-servicepunt.

Steeds duidelijker wordt het dat er iets structureels moet gebeuren. Het kostenniveau moet echt omlaag. Binnen de infrastructuur voor brieven zijn de loonkosten de grootste component. De lonen liggen bij Post veel hoger dan bij de concurrenten. Die hebben een stukloon, het werk wordt uitgevoerd door flexibele parttimers. Post is gebonden aan een CAO en hoewel Post steeds meer goedkope parttime postbezorgers in dienst neemt overheersen bij voorbereiden en bestellen de fulltimers. We moeten in dit proces bedenken dat de techniek een aantal ontwikkelingen wel faciliteert. In het land worden op de voorbereidingslocaties (VBG’s) steeds meer huisnummersorteermachines geplaatst. Op de sorteercentra worden nieuwe machines geplaats, machines die ook steeds beter de afwijkende formaten aankunnen. Nieuwe SOSMA (schift-, opzet- en stempelmachines) leiden tot een hogere kwaliteit en meer efficiency.

Met de vakbonden wordt gesproken over het verlagen van de loonkosten in combinatie met het voorkomen van gedwongen ontslagen. Het alternatief is een reorganisatie met gedwongen ontslagen. Maar het plan om de loonkosten te verlagen werd een mislukking, dus resteerde een grootschalige reorganisatie, die parallel aan de gesprekken over de verlaging van de loonkosten werd voorbereid. Een compleet nieuw logistiek model van PostNL werd voorbereid.

Het effect zou zijn dat 10.000 banen vanaf 2011 zouden vervallen, 4500 medewerkers zouden gedwongen ontslagen worden. Van 10.000 postbodes die zich bezig hielden met voorbereiden en bestellen zou overgestapt worden naar een bedrijf met 25.000 parttime postbezorgers. Uiteraard leidde dit tot landelijke acties en stakingen. Het eindpunt van dit proces was dat in juli 2011 de Ondernemingskamer  na een door de OR aangespannen zaak de bezwaren van de OR verwierp.     Het plan werd doorgezet, het overleg met de OR werd gestructureerd, lokaal management bij de plannen betrokken en een groot overleg comité opgericht waarin alle stakeholders bij de reorganisatie verenigd waren (de SURF Board).