Het lot van de EKP-gebouwen Deel 3

Haarlem

In het jaar 1995 kocht ontwikkelaar Cobraspen gebouw en terrein aan de Westergracht in Haarlem met het doel een nieuw winkelcentrum te ontwikkelen.  Maar daar hadden ze geen geluk mee! Op de website van Cobraspen lezen we een nieuwbericht van 31 maar 2011: Na jarenlange juridische strijd heeft de Raad van State vandaag het beroep van omwonenden ongegrond verklaard. Hierdoor krijgt uitwerkingsplan voor het Expeditie Knooppunt aan de Westergracht rechtskracht en kan gestart worden met de ontwikkeling. Het beoogde plan voorziet in een ontwikkeling van detailhandel en een groot aantal woningen
De uitspraak van de Raad van State in een opsteker voor ontwikkelaar Cobraspen want grootschalige herontwikkelingslocaties dicht bij het centrum en ontsluitingswegen met zoveel ontwikkelingspotentieel als het EKP zijn er niet.
In juni 2013 lezen we op hun website dat de plannen vorm krijgen. Gelukkig heeft het gebouw niet al die jaren leeg gestaan want “de laatste jaren was de gemeente Haarlem in een van de gebouwen gevestigd”. Ook de GGD vond hier onderdak. In het kantoren gedeelte was ook het “Office Hotel” gevestigd dat onderdak bood aan talrijke klein bedrijfjes. In juli 2013 lezen we op de site van Office Hotel: “Plaza West (de nieuwe naam) staat voor winkelen, bedrijvigheid en wonen op een spraakmakende herontwikkelingslocatie in Haarlem West. De ontwikkeling is vanaf juni 2013 in volle gang. Er zal een winkelcentrum komen met diverse winkels waaronder een Albert Heijn, Aldi en Gall & Gall, maar ook een kinderspeeltuin, KidsZoo en een fitnesscentrum Fit For Free. Naast het winkelcentrum zullen er in de toekomst ook diverse woningen gebouwd worden en voor de ondernemer die een kantoorruimte zoekt in de omgeving van Haarlem, is er het Office Hotel, waar je vanaf nu al terecht kunt.” Het Office Hotel zat in het blauwe gebouwdeel en de kantorenvleugel links daarvan, rechts in het sorteergebouw zitten nu supermarkten.

Op 1 april 2016 lezen we in het Haarlems Dagblad het volgende: “De ongeveer honderd huurders van het Office Hotel aan de Westergracht in Haarlem is per 15 december de huur opgezegd. De nieuwe eigenaar van het complex, Plaza West Haarlem BV, wil dit gedeelte van het voormalige EKP slopen en daarna woningen op deze plek bouwen.

Dat de nieuwe eigenaar haast heeft mag blijken uit het feit dat de naam Office Hotel al van de gevel is verwijderd. Het Office Hotel in de kantoorvleugel van het EKP was een initiatief van Cobraspen, de vorige eigenaar van het complex. Deze Overveense ontwikkelaar heeft het gehele EKP voor 44 miljoen euro in september vorig jaar verkocht aan Plaza West Haarlem BV. De officiële overdracht was per 1 maart. Daarna zijn ook de huurders van het Office Hotel geïnformeerd.

Directeur van Plaza West Haarlem is Han Kleinjan, tevens eigenaar van De Brug Projecten uit Ommen. Dat bedrijf was als belegger al betrokken bij de plannen van Cobraspen voor het EKP. Cobraspen heeft op de begane grond van het oude sorteergebouw inmiddels het winkelcentrum Plaza West gerealiseerd, waar nu meerdere supermarkten zijn ondergebracht. Aan weerszijden van dat gebouw moesten nog eens driehonderd woningen komen.

Cobraspen was van plan het kantoorgedeelte nog jarenlang te laten staan, maar Kleinjan wil het nu begin volgend jaar al slopen, inclusief het opvallende blauwe gebouwdeel boven de toegangsweg. Hij wil ook op deze plek woningbouw mogelijk maken. In totaal moeten er nu zo’n vijfhonderd woningen rond het sorteergebouw komen, dat gebouw krijgt er ook nog een verdieping bovenop. Die plannen worden nu besproken met de gemeente.

,,Woningbouw past beter in onze planvorming’’, zegt Kleinjan, ,,daarom willen we het Office Hotel slopen. Het gaat hier om flexibele huurders, die geen langjarige contracten hebben, maximaal twee jaar. Voor de huurders zijn er voldoende alternatieven in Haarlem.

,,We betreuren dat we dit Office Hotel moeten sluiten’’, zegt Oscar Persoon namens Cobraspen. ,,We hebben hard gewerkt om hier iets moois van te maken, in februari zaten we voor 97 procent vol. Maar nu moeten we er afscheid van nemen, de nieuwe eigenaar heeft andere plannen, dat gaat soms zo bij grote vastgoedontwikkelingen.

In april 2018 blijkt dat weer niet alles van een leien dakje gaat. We moeten wel bedenken dat de plannen veel grootschaliger zijn geworden. Wat zakelijke info:  De realisatie is in handen van bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. uit Warmenhuizen. Syntrus Achmea is de belegger en afnemer van het project. Het architectenbureau dat bij het project betrokken is,  is EVE Architecten uit Nijverdal. Het project omvat de nieuwbouw van 542 appartementen verdeeld over 6 blokken van 5 bouwlagen. Onder alle blokken en een deel buiten de blokken is een ondergrondse parkeergarage met parkeerdek en daktuinen voorzien.

Het gehele project zowel als de projectontwikkelaar en de woonwijk in wording heten nu Plaza West. Ik citeer het Haarlems Dagblad van 8 april 2018:

“Ogenschijnlijk zit de vaart er in bij de plannen voor Plaza West. Het oude sorteercentrum van de PTT aan de Westergracht in Haarlem is uitgebreid met een opvallende aanbouw, die dienst gaat doen als entree naar de Albert Heijn en het speelpaleis Monkey Town dat hier onlangs de deuren heeft geopend. De schijn bedriegt evenwel. De plannen die ontwikkelaar De Brug en belegger Syntrus Achmea voor het terrein hebben, stuiten op grote weerstand bij omwonenden. Meerdere rechtszaken liggen in het verschiet, waarin de omwonenden de door de gemeente verleende vergunningen wil aanvechten.

De nieuwbouw wordt in de ogen van de omwonenden te hoog, zowel aan de kant van het spoor als aan de kant van de Van Oosten de Bruijnstraat. Ze voorzien dat door het grote aantal woningen de verkeersoverlast in de omgeving fors zal toenemen. David Sprong van het platform Leefbaar Haarlem Zuidwest wijst op een verkeersonderzoek dat is uitgevoerd.

In de conceptversie daarvan wordt aangegeven dat er problemen zijn te verwachten, maar in een herziene versie luidt de conclusie dat het wegenstelsel de toename van het verkeer aan kan. Sprong: ,,De cijfers zijn gewijzigd ten gunste van Plaza West, sommige kruisingen zijn in het onderzoek ook niet meegenomen. Dat verkeersplan klopt voor geen meter.’’

Bewoners aan de andere kant van de spoorlijn vrezen dat door de nieuwbouw het geluid van de passerende treinen zal worden weerkaatst en dat de geluidsoverlast dus zal toenemen. Het platform Leefbaar Haarlem Zuidwest heeft een WOB-verzoek bij de gemeente ingediend om de geluidsberekeningen boven tafel te krijgen. Sprong: ,,We hebben nu al veel last van het laden en lossen bij Albert Heijn in de nachtelijke uren. Daar wil de ontwikkelaar ook niks aan doen.’’ Voor alle vier bouwblokken langs het spoor is het platform naar de rechter gestapt. Sprong: ,,Dat is de enige manier om ons recht te halen, bij de gemeente vinden we geen gehoor, die heeft al onze bezwaren afgewezen. En wij zijn erg ontevreden over de door de gemeente in het leven geroepen klankbordgroep.’’

In afwachting van de rechtszaken is de bouw van de drie appartementengebouwen naast het sorteercentrum uitgesteld. Ook de verdieping die nog op het sorteercentrum moet komen, laat nog op zich wachten. Voor de nieuwbouw langs de zijde van de Van Oosten de Bruijnstraat worden vanwege de protesten van de buurt nieuwe ontwerpen gemaakt die de bezwaren moeten ondervangen.

Op 19 februari 2019 is er blijkbaar duidelijkheid gecreëerd, want de sloop is aangevangen, meldt het Haarlems Dagblad. In 2020 zou een deel opgeleverd moeten worden, daarna volgt de rest.

In de stukken vind ik terug dat men vindt dat dit gebouw dat ooit het mooiste nieuwbouwgebouw van Haarlem was behouden moest blijven. Maar ik vermoed dat ik zelf een keer persoonlijk moet gaan kijken of aan dit uitgangspunt recht is gedaan. Ik heb mijn twijfels na dit verhaal over 25 jaar projectontwikkeling.

Amsterdam

Over het Expeditie Knooppunt aan de Oosterdokskade in Amsterdam kunnen we kort zijn: het is weg. Gesloopt. Nadat het nieuwe Sorteercentrum Brieven Amsterdam aan de Australiëhaven 100 in gebruik werd genomen was het natuurlijk de vraag wat er met dit gigantische complex moest gebeuren. Uiteraard lag het zo’n beetje op grond met de hoogste grondprijs van Nederland. De laatste posttrein vertrok in mei 1997.

Het complex bestond uit drie delen: lage expeditiehallen aan het spoor (gereed 1965), het iets hogere briefpostgebouw (1966), en het pakketpost- en bestuursgebouw, 55 meter hoog en gereed in 1968. In dat laatste gebouw heeft het Stedelijk Museum nog een tijdje onderdak gevonden toen het zelf verbouwd werd.

Het complex verving onder meer het oude pakketpostgebouw naast CS uit 1922, dat de gestegen hoeveelheid post niet meer aankon. Op ARCAM.nl lezen we het verhaal van dit imposante gebouwencomplex.

“In 2010 is begonnen met de sloop van het voormalige stationspostgebouw op het Oosterdokseiland. Het hoge, grijze gebouw aan de zuidoostzijde van het eiland stond de laatste jaren van zijn bestaan bekend als ‘Post CS’ toen onder andere het Stedelijk Museum en tientallen bedrijfjes uit de creatieve sector er tijdelijk introkken. In de plannen voor de herontwikkeling van het Oosterdokseiland zou het gehandhaafd worden en een nieuwe gevel krijgen van Erick van Egeraat, ontwerper van het stedenbouwkundig plan voor het Oosterdokseiland, maar uiteindelijk besloot de gemeente het gebouw toch te slopen.

Waaiervorm

Het gebouw voegde zich op een vrij logische manier in het rijtje nieuwe gebouwen op het eiland: op het meest westelijke deel van het eiland het Double Tree Hotel, in het midden de Openbare Bibliotheek en het Conservatorium, en op de oostelijke punt ‘Post CS’. Ze staan in een waaiervorm op het eiland, zo bedacht door Van Egeraat.

Het Post CS gebouw maakte oorspronkelijk deel uit van het gebouwencomplex van drie gebouwen die werden ontworpen door architect Piet Elling (1897-1962) en gezamenlijk fungeerden als stationspostkantoor. De twee westelijke, lagere vleugels werden een aantal jaar eerder al gesloopt. Sommige mensen herinneren zich misschien nog dat je hier tot negen uur ’s avonds je brieven kon posten die de laatste lichting hadden gemist.

Wederopbouwarchitectuur

De drie gebouwen verrezen tussen 1960 en 1968 op de plek van een groot in onbruik geraakt rangeerterrein ten oosten van het Centraal Station. Bij de bouw waren onder andere de Dienst der Publieke Werken en stadsarchitect Ben Merkelbach betrokken. Cornelis van Eesteren, directeur van Publieke Werken, zag een betekenisvolle relatie tussen de kantoortoren van het postgebouw en het Havengebouw dat architect W.M. Dudok ten westen van het station had gebouwd (1960). Bij de oplevering stond het gebouw bekend als het modernste postkantoor ter wereld. De laatste jaren van zijn bestaan werd het gebouw gewaardeerd als een van de beste voorbeelden van wederopbouwarchitectuur.

Unité d’Habitation
Het moderne karakter van het complex werd in grote mate bepaald door het materiaalgebruik: alle drie de gebouwen werden uitgevoerd in zandsteen, glas en beton. Moderne materialen die met gevoel voor detail werden toegepast. De gevels van de twee westelijke panden werden gekenmerkt door een hoge plint (refererend aan de winkelpanden in de Amsterdamse binnenstad) met daarboven glasgevels die werden doorbroken door een betonnen raster. Dit raster gaf de gevels een maatverdeling die deed denken aan de maatvoering van de Amsterdamse binnenstad en deed daarnaast dienst als zonwering. De hoogbouw op de kop van het eiland kreeg een afwijkend architectonisch karakter. Hier werd het betonnen raster herhaald maar zwaarder en dieper uitgevoerd. Met zijn hoge pijlers en diepliggende ramen vormde het een duidelijke referentie naar een van de beroemdste ontwerpen van de modernist Le Corbusier, de Unité d’Habitation in Marseille.”

Elders op deze website beschreven we ons bezoek aan Amsterdam. Vanuit de OBA heb je ongeveer hetzelfde uitzicht als vanuit mijn kantoor in de perioden 1992-1993. Het zicht op de binnenstad in nog indrukwekkend. Populair was het gebouw tijdens SAIL. Nergens had je een mooier uitzicht op de zeilschepen. Het gebouw was in de jaren daarvoor ook de zetel van de districtsdirectie Amsterdam, het grootste (en zeker in eigen ogen) belangrijkste postdistrict. De directie had bijvoorbeeld ook een eigen lift laten bouwen waar de modale medewerker geen sleutel van had teneinde razendsnel zonder enige hinder de eigen burelen op de 8^e etage te kunnen bereiken.  Toen de districten regio’s werden mocht die lift weer door iedereen gebuikt worden. Later zat in het gebouw nog de directie van de Business Unit Pakketten. Bij de sloop kon de kantine, een kunstwerk van Peter Struycken niet gered worden. Het fraaie sculptuur van Jan Wolkers kreeg een plek voor het hoofdkantoor in Den Haag.

Rotterdam

Al in 1992 vertrok Post uit dit monumentale gebouw naast het Centraal Station in Rotterdam. Het is van buiten prachtig gerestaureerd en van binnen totaal opnieuw ingericht. Toen ik een aantal jaren terug in Rotterdam was zocht ik de plek op en was verbaasd dat het gebouw er nog stond. Maar het bleek de status van monument te hebben gekregen. En terecht! Op de pagina Monumenten uit de Wederopbouwperiode besteed ik aandacht aan dit gebouw dat voor vele gebruikers dienst doet als kantoor.