Langs de Zuid-Hollandse kust Deel 2

NOORDWIJK

Veel boeiender is Noordwijk. Het voormalige postkantoor ligt aan de Voorstraat in het oude dorp, een mooie straat, midden in het centrum met fraaie huizen. Dit gebouw op de nummers 87-89 is in 1860-1861 gebouwd als kantongerecht. Volgens het ANWB bord werd er recht gesproken tot 1877, jaarlijks 20 a 30 zaken. De cellen lagen aan de linkerzijde. In de dissertatie van H. van de Schoor wordt 1873 genoemd als startdatum van een verenigd post- en telegraafkantoor, in 1878 werd het verbouwd. Het is een rijksmonument gebouwd door Rijkbouwmeester A.C.Pierson. Hij was verantwoordelijk voor de gevangenissen.

Tot 1989 was dit gebouw in gebruik als postkantoor. Toen kreeg Noordwijk een nieuw kantoor aan de Boekerslootlaan 22.  Maar zoals vaak: de nieuwe kantoren gaan het eerste plat. Ook dit gebouw is gesloopt, op 8 januari 2019 publiceerde de gemeente het voorgenomen besluit tot het geven van een omgevingsvergunning voor twintig appartementen. Het complex gaat heten:  “Het Posthuys”. Op Streetview zien we het volop in bedrijf in 2010, in 2016 is het dichtgetimmerd en in 2020 zien we de bouw van de appartementen.

VOORHOUT

Tussen Noordwijk en Sassenheim ligt Voorhout. Hier maak ik geen stop. Het onaanzienlijke postkantoor uit 1906 aan de Herenstraat 114 werd gesloopt in 2018. Al eerder werd een voormalig postkantoor aan de Herenstraat 136 gesloopt.

SASSENHEIM

Sassenheim is een dorp met een sfeervol centrum. Er is een markt gaande bij de grote kerk. Ik koop een broodje haring en loop naar Ter Stal, een kledingzaak die nu gevestigd is in het fraaie ex-postkantoor uit 1902 aan de Hoofdstraat 197.  Ik ben niet de enige die dit gebouw waardeert. Op https://www.deteyding.nl/restauratieprijs-voor-postkantoor-sassenheim/ lezen we op 23 augustus 2012 het volgende: “Kiebert Bouwbedrijf BV uit Sassenheim krijgt de eerste Oud Sassenheim Restauratieprijs voor de restauratie van het voormalige postkantoor. Dit is op zodanige wijze gebeurd dat de uitstraling van het gebouw niet wezenlijk is veranderd en het een prachtig monumentaal pand is gebleven, karakteristiek voor het straatbeeld in de Hoofdstraat van Sassenheim. Het voormalig postkantoor is ontworpen door architect Veilbrief en gebouwd in 1902 door aannemer J.P. Oudshoorn uit Sassenheim. Het gebouw is een gemeentelijk monument. Nadat het gebouw als postkantoor werd afgestoten werd het aangekocht door Kiebert Bouwbedrijf BV. Vervolgens werd het geschikt gemaakt voor hergebruik als winkelruimte en voor een yogaschool. De prijs wordt 7 september aan de directieleden van Kiebert uitgereikt. Zij krijgen een oorkonde en een schildje, voorzien van het logo van Stichting Oud Sassenheim, dat is ontworpen door Piet Langeveld.” Een mooi initiatief! Op 1 juni 2007 nam TNT Post tijdens een feestelijke bijeenkomst afscheid van het pand van waaruit 105 jaar de post besteld werd, de sortering ging naar Lisse Aldus De Teyding op 3 juni. De verkoopprijs van het pand zou € 1,6 miljoen zijn.

Voor 1902 was het postkantoor gevestigd aan de Hoofdstraat 99. Hier staat nu een woonlocatie van een zorginstantie, genaamd “Oude Post”.

LISSE

Over de postgeschiedenis van Lisse tot 1920 vinden we een prachtig verhaal op https://oudlisse.nl/historie/de-posterijen/.  In 1920 geschreven door A. van der Meij, bewerkt door Arie in ’t Veld, gepubliceerd in  Nieuwsblad Jaargang 18 nummer 4, december 2019.

Een sfeertekening:  “In die tijd werden de brieven voor Lisse bezorgd vanuit Sassenheim, met een bode ’s middags en moest voor elke brief vier duiten of 2 ½ cent worden betaald, buiten de porto. Om een brief vanuit Lisse te verzenden moest men ’s middags die bode opwachten of de brief bezorgen bij Jacob van der Veert, schoenmaker ter plaatse, met bijvoeging van 4 duiten of 2 ½ cent. Dan nam de bode de brief mee naar Sassenheim ter verdere verzending. Frankering van brieven was toen niet bekend. De ontvanger van een brief moest de port betalen”. Maar in 1880 waren er reeds drie officieel aangestelde postboden. Het hulppostkantoor Lisse ressorteerde onder het postkantoor Leiden. Het hulppostkantoor was toen gevestigd op de Gracht in het huis dat later werd bewoond door de dames Van Parijs (thans de supermarkt Hoogvliet-red). De heer Citter is gebleven tot 1900 toen het in 1899 gebouwde post-en telegraafkantoor is geopend met de heer Bondam als directeur.

Er was nog wel discussie in de raad over de plek voor dit kantoor. “Laat het Rijk het post-en telegraafkantoor aan de Rijksstraatweg (later Heereweg 156-158)  kopen, dan kan het Rijk zoveel veranderen en bijbouwen als het wil, want wordt bovenstaande verandering nu voor rekening van de gemeente gemaakt, over 3 of 4 jaar is het weer te klein.” Dit voorstel vond bij alle raadsleden in die vergadering bijval. Na verschillende taxaties heeft het Rijk het kantoor uiteindelijk in 1909 gekocht voor f 17.500,– inclusief de bijbehorende woning. “Onmiddellijk nadat het Rijk het pand had gekocht volgden er twee verbouwingen. In 1920 was het opnieuw zover. Het personeelsbestand bestond toen uit de directeur en 12 personen, alsmede 8 vaste postbodes. De verzending van de correspondentie vanuit Lisse naar het Zuiden des lands verliep in die tijd voortreffelijk. Het is mij (A. van der Meij) gebeurd dat ik ‘s morgens om elf uur een brief naar Roozendaal op de post deed en den anderen dag ‘s morgens om acht uur het antwoord daarop in huis had.” Dichter op de geschiedenis zijn we nog niet gekomen.

Maar het pand aan de Heereweg is gesloopt. Aan de Nassaustraat 25 kreeg Lisse een nieuw postkantoor in 1981. Op Streetview zien we voor het eerst in 2017 dat de ramen dichtgespijkerd zijn. In januari 2022 is het rijp voor de sloop.

HILLEGOM

In Hillegom is het druk. Blijkbaar is er een feestelijke puzzeltocht of iets dergelijks. Luide muziek probeert van deze zo natte en sombere dag toch nog iets vrolijks te maken. Ik loop vanaf een parkeerterrein aan de rand van het centrum de Hoofdstraat in.  Op nummer 34 staat het voormalig postkantoor.  Fraai gerenoveerd in 2013 door aannemer Veenman en Vink die hier met Lijbers Architecten 16 appartementen en een restaurant (De Soete Suikerbol) realiseerde. Het complex heet “Het Oude Postkantoor”.  De geschiedenis van het kantoor is al voor ons uitgezocht door Jacolien van der Valk, Stichting Vrienden van Oud Hillegom. Ze publiceerde die in een blog op de websites www.vriendenvanoudhillegom.nl en www.dehillegommer.nl.
 Ik citeer: “Nieuwe Hillegommers herkennen wellicht niet meteen een voormalig postkantoor in dit pand dat een gemeentelijke monumentenstatus geniet. Het pand bestond uit het postkantoor plus directeurswoning en dateert uit 1884. In 1870 waren er 138 postkantoren in Nederland. In 1884 kreeg Hillegom een volwaardig postkantoor, met de officiële aanduiding “Post-, Telegraaf- en Telefoonkantoor”. (Noot: de dochter van de burgemeester Elize Caroline de Kat legde de eerste steen.)
De in Hillegom gevestigde bloembollenbedrijven hadden een enorme invloed op de werkzaamheden van het postkantoor. Vooral tijdens het handelsseizoen was er een zeer omvangrijke expeditie en pakketpostverzending naar binnen- en buitenland en de verzending van vele honderdduizenden bloembollencatalogi. De aanwezigheid van vele bloembollenbedrijven leidde ook tot een relatief groot aantal houders van postboxen, telegramadressen en gebruikers van frankeermachines. In 1926 bestond het personeel uit 26 personen, buiten de directeur. In 1931 waren buiten de directeur 33 personen werkzaam in het postkantoor.
In 1894 en in 1903 werd verbouwd en in 1933 werd nogmaals verbouwd én vergroot. Er kwam een nieuwe kap op het middengedeelte, het oudste deel van het gebouw. Ook werd het rechterdeel vergroot om dat in lijn te brengen met de rest van de voorgevel. Hiermee kreeg het postkantoor de ook nu nog bestaande hoofdcontouren.
In 2009 werd het gebouw te koop aangeboden. Het gebouw werd wederom verbouwd. …. De vroegere kluis uit het oude postkantoor is verbouwd tot koelcel voor het restaurant.
Oudere Hillegommers herinneren zich nog de gang naar het postkantoor, voor het ophalen van de post uit de postbussen – kleine luikjes waarvan men een sleutel had om de post te bevrijden, maar ook voor geldzaken bij de toenmalige Postgiro en natuurlijk het verzenden van pakjes of het kopen van postzegels. De hele dag door reden auto’s met postzakken af en aan als schakel in de papieren communicatiestroom. Ook stond op de stoep voor de ingang de telefooncel.”

Dan is het even genoeg geweest. Genoeg postkantoren voor vandaag. Via Nieuw Vennep rijd ik naar de A4 en dan noordwaarts, naar huis.