Postkantoren in Salland

Het eerste postkantoor dat ik heb kunnen vinden dateert van 1 juli 1878, een gemeentelijk nieuwbouwpand. Zie pagina 686 van hvdS ¹⁾. Daaruit valt voorlopig te concluderen dat vóór die tijd het postkantoor meereisde met de postmeester en /of brievengaarder. Het pand uit 1878 is gelegen aan de Markt 1, bestaat nog steeds en is een gemeentelijk monument. In allerlei documenten vind ik als stichtingsdatum 1912, het verschil kan ik niet verklaren. In het bestemmingsplan Dedemsvaart Centrum, Markt 1- 1A wordt 1912 genoemd, de Historische Vereniging Avereest beschrijft het pand en geeft aan dat het Post- en Telegraaf kantoor in de jaren 1877-1878 is gebouwd. Net als Henk van der Schoor.

Ook wordt in de documentatie van de Historische Vereniging Avereest aangegeven dat het pand in 1919 zou worden verbouwd. De gemeente was dat uiteindelijk niet van plan en verkocht het pand aan het Rijk in 1921 voor f 17.500. Het Rijk verbouwt het pand voor f 40.900,00 door C. de Boer uit Coevorden en op 30 oktober 1922 wordt het vernieuwde pand in gebruik genomen.  Door de strenge vorst en ziekte van de aannemer werd de oplevering een paar keer uitgesteld. Er wordt voor f 486 aan meubilair aangeschaft. Pas in 1932 wordt het pand aangesloten op gas- en waterleiding.

Mijn vermoeden is dat de verbouwing ook inhield dat achter het oorspronkelijke pand een uitbouw met een plat dak werd gerealiseerd. Op Google maps  zijn foto’s van 2009 te zien. Dat deel heeft dienst gedaan als sociaal-cultureel centrum, is in 2012 afgebroken en er staat  nu een soort markthal waar een drogisterij in zit.

In 1978 werd de nieuwbouw van een voorsorteercentrum (VC) gerealiseerd aan de Markt 24 / hoek Meester Zacharias Tijllaan. Dit heeft dienst gedaan tot ergens begin 2000. In 2012 is het pand afgebroken, op Youtube is nog een filmpje te zien van de sloop. De plek is herontwikkeld en nu staat er een strak winkelcomplex met ondermeer de Jumbo.

De mogelijkheid bestaat dat de bouw van het eerste postkantoor annex directeurswoning is gestimuleerd doordat het hoofdkantoor van de Dedemsvaartse Stoomtramweg Maatschappij in 1884 in Dedemsvaart het hoofdkantoor kreeg. De Dedemsvaart (de vaart van Hasselt naar Gramsbergen) werd aangelegd door baron van Dedem, bedoeld voor het vervoer van turf.  Het dorp is groot geworden als veenkolonie. Het is nu onderdeel van de gemeente Hardenberg³⁾.

Het belangrijkste pand van Hardenberg staat aan de Voorstraat 38. Het is een rijksmonument, een pand van Rijksbouwmeester Peters. Het is gebouwd in 1906 door de aannemer Aberson & Zn uit Steenwijk. Daarvóór werden de werkzaamheden uitgevoerd in het pand van de postmeester. Evenwel in 1903 werd er tijdelijk verhuisd naar de Oude Kazerne, de verplaatsing hield verband met “eene ernstigen ongesteldheid van den oude postmeester en brievengaarder“.  Voorstraat 38 is in 1938 inwendig gerenoveerd.  Vermoedelijk in 1960 is aan de achterzijde een nieuwe aanbouw gepleegd, het zg. nieuwe postkantoor werd in dat jaar geopend. In 2005  verloor het zijn functie. Het staat te huur als kantoorruimte.

“Vroeger in Salland”, een rubriek in  het weekblad voor Salland publiceerde over het Munstersche Posthuys. In 1832 werd bij Koninklijk Besluit een station voor de paardenposterij gevestigd op de Plas in Raalte. Het pand lag op de weg van Amsterdam naar Munster. In combinatie daarmee werd een café geëxploiteerd.

In 1889 werd voor het eerst een postkantoor geopend aan de Plas, een gemeentelijk nieuwbouwpand. Na 80 jaar werd het gesloten, afgebroken en de werkzaamheden werden  verplaatst naar de Westdorplaan en geopend door burgemeester A.J. Ganzeboom. Dit pand, inmiddels het oude postkantoor genaamd, was één van de voorsorteercentra. Het verloor haar functie door de afname van het postverkeer en de daarmee gepaard gaande reorganisaties, het werd in 2017 afgebroken en maakte plaatst voor een appartementencomplex het Postkwartier. Met het slopen van dit pand ging ook een kunstwerk van beeldhouwer Willem Hussem verloren²⁾. De aannemer begreep niet dat het hier om een kunstobject ging

In Olst staat het postkantoor gebouwd in 1879 in opdracht van de gemeente Olst nog steeds fier overeind. Het huisvest op dit moment een galerie en een woning op de bovenverdieping. De functie van postkantoor had het al niet meer sinds de jaren 70. De opvolger aan de Jan Scharmhardstraat is inmiddels al afgebroken. Het pand uit 1879 – Aaldert Geertstraat 39 – werd ontworpen door de Deventer architect Herman van Harten voor de prijs van f 9000. De grondaanschaf had f 4000 gekost. Het pand met een directeurswoning op de eerste verdieping werd verhuurd aan het Rijk, de Dienst Landsgebouwen, voor f 500 per jaar plus f 50 voor jaarlijks onderhoud.

In 1906 kreeg de telegraafdienst ook een plek en in 1907 de interlokale telefoondienst. Door de toename van activiteiten werd het pand een aantal keren verbouwd en vergroot met een uitbouw aan de achterzijde.

In 1936 daalde de status van het postkantoor tot niet geclassificeerd hulpkantoor.

Het gebouw stond ooit op de nominatie om gesloopt te worden en plaats te maken voor een parkeerplaats. Maar onder druk van veel Olstenaren, die fier waren op oud–Olst, is dat voorkomen.

De postale activiteiten in Zwolle zijn nog steeds talrijk. Zwolle kent een Sorteercentrum Brieven en een Sorteercentrum Pakketten. Op een industrieterrein, functionele gebouwen om de machines heen gebouwd.

De stad is qua geografie een belangrijk knooppunt, al  vanaf het midden van de 19e eeuw werden aan of in de buurt van het treinperron postale activiteiten verricht. Er moest overgeladen worden van de ene naar de andere trein. Zwolle was een van de drie spoorwegpostkantoren in de landelijke organisatie die verantwoordelijk was voor het postvervoer. Die organisatie bemenste het werkend vervoer (sorteren in de trein),  zorgden voor afspraken met maatschappijen voor lokaal spoor en andere vormen van vervoer.

Opvolger van de opvolger werd het Expeditieknooppunt Westerlaan. Dit deed dienst van 1962 tot 1997. Het wordt op dit moment volledig gestript om er een hip bedrijfsverzamelgebouw van te maken.

Zwolle is bijna constant zetel geweest van regionaal postaal bestuur. Behalve in de periode van de regio, toen de regio Noord- Oost in Groningen was gehuisvest. Had iets met de spreiding te maken.

Terug naar de postkantoren. Net als in Deventer werd in Zwolle al in 1873 een rijkskantoor gerealiseerd. Aan de Melkmarkt 39. De directeurswoning aan de Voorstraat 36, er vlak bij. Het pand is uiteindelijk gesloopt om plaats te maken voor het Provinciaal Overijssels Museum.

Net als in Deventer kwam er een pand van rijksbouwmeester Peters voor in de plaats. In 1910 aan de Nieuwe Markt 1. Het is een monument, en fungeert nu als horecagelegenheid. In dit pand zat destijds ook het postdistrict Zwolle, dat later meeverhuisde naar de Westerlaan in het EKP.