Hildo Krop en de PTT

Het Schip in Amsterdam

In 2021 bezochten we in Amsterdam het museumpostkantoor “Het Schip”, gelegen aan het Spaarndammerplantsoen  Onderdeel van een wooncomplex ontworpen door architect Michel de Klerk.  Aan de muur is een sculptuur aangebracht van gehouwen baksteen, 78 cm groot.

Over deze hoeksteen schreef Frans van Burkom in ‘De stad als manifest’ (2009): “Voor het aan het Spaarndammerplantsoen gelegen postkantoortje maakte Hildo Krop een bescheiden hoeksteen met breedgesnavelde vogels. Het werd gehakt in baksteen, waardoor het beeldhouwwerk aansluit bij het muurvlak en daarmee een sterke eenheid vormt. Krops baksteenplastiek laat tussen loof verscholen wachtende kraaien of – waarschijnlijker – raven zien. Dit beeldhouwwerk laat een bepaalde functie van het PTT (Post, Telegrafie en Telefonie) – kantoor aan de buitenmuur zien. Niet de post dit keer, die dan misschien eerder tot een sculptuur met duiven zou hebben geleid, maar telegrafie en telefonie. Intelligente alleseters als raven en kraaien melden elkaar waar voedsel te vinden is en treden daarom in mythen, sprookjes en volksverhalen vaak op als boodschappers of verklikkers van geheimen. Precies achter deze vogels van Krop, staat de ambtenarentelefooncel waarin aangevraagde telefoongesprekken werden gevoerd. Zo gauw dat gebeurde, zouden de wachtende vogels wegvliegen en hun afgeluisterde geheimen overbrengen. De raven zijn dus niet zomaar versierend, maar in hun sprookjesachtige, verhalende karakter ‘typerend’: ze verbeelden een functie van het gebouw, en doen, omdat ze uit dezelfde baksteen zijn gehakt als waaruit het metselwerk is opgetrokken, de muur letterlijk spreken”.

In 2003 werd het reliëf gerestaureerd (Paul de Laere). Niet dat kunstwerk ernstig beschadigd was, maar het voegwerk was niet al te best meer en ook waren er fragmenten van enkele bakstenen verdwenen. Zie voor meer informatie ‘Kunst aan de straat’, Behoud van Amsterdamse bruggen en gebouwen uit het interbellum – 2009.

Steenwijk

In de zomer van 2020 bezochten we Steenwijk.  Dit was onze impressie van toen. “Bij de Oosterpoort kwam er op de afgegraven Molenberg een nieuw postkantoor gereed in 1920. Het gebouw met adres Oosterstraat 88 is nu een gemeentelijk monument.  Het is door J.F.Crouwel (1885-1962) ontworpen in de stijl van de Amsterdamse School. De bekende kunstenaar Hildo Krop, uit Steenwijk afkomstige, kreeg de opdracht een gevelversiering voor het nieuwe pand te ontwerpen. Dit ontwerp werd vervaardigd door de Eerste Steenwijker Kunst Aardewerkfabriek, de ESKAF. De verschillende elementen zijn polychroom geglazuurd in heldere kleuren en vormen samen een compositie die is aangebracht boven de hoofdingang van het gebouw. Het geheel verbeeldt het gekroonde wapen van Nederland, gedragen door twee leeuwen, waaronder de tekst: JE MAINTIENDRAI. De leeuwen worden geflankeerd door twee mannen, de linker man met de posthoorn en een boot (post over zee), de rechter met een postduif en een trein (post over land). Het kunstwerk geeft het gebouw een bijzondere allure. Het gebouw diende als postkantoor tot medio jaren zeventig. In 1975 werd het ingericht als politiebureau.

Den Haag – Waldorpstraat

In september 2021 hadden we de eer een rondleiding te krijgen door het nieuwe hoofdkantoor van PostNL in Den Haag.  Op de hoek van de Waldorpstraat en de Rijswijkseweg. Hoewel “nieuw”? Dit gebouw is gebouwd als een sorteercentrum voor de Posterijen. Geopend in het jaar 1950. Architect was rijksbouwmeester Bremer. Bijzonder element van het gebouw is het werk van Hildo Krop, aan de gevel aan de zijde van de Rijswijkseweg zijn vier beeldhouwwerken bevestigd, onder elkaar. De beelden zijn gemaakt in de jaren 1942 – 1946. Gemaakt van Franse kalksteen, 295 cm hoog (elk).

We kunnen er veel van vinden, maar het eerdergenoemde kenniscentrum geeft een meer dan adequate beschrijving:

“Voor het gebouw dat het eerste verdeelcentrum van het land was, waar ’s nachts de post per trein werd afgeleverd, maakte Hildo Krop vier gevelbeelden. Deze beelden, een man en drie vrouwen, symboliseren de route die de post aflegt. De man, het bovenste beeld, draagt een fakkel en vormt de voorhoede. Daaronder een vrouw met een duif als personificatie van de ‘luchtpost’ en een vrouw met een schip die de ‘zeepost’ symboliseert. Het onderste beeld, het dichtst bij de voorbijgangers, vertelt het meest en is zelfs voorzien van een gedicht. De vrouw houdt een spoorwissel vast en verwijst daarmee naar het postverkeer per spoor. Onder en naast haar voeten zijn vijf figuurtjes gebeeldhouwd die de werelddelen voorstellen: het figuur in het midden is Europa; rechts boven (man met lendendoek) stelt Afrika voor; daaronder Amerika, gesymboliseerd door een indiaan met hoofdtooi; aan de linkerzijde zien we van boven naar beneden Australië (rancher) en een Chinees voor Azië.

Onder de werelddeel-figuurtjes staat het volgende gedicht:

’t Verkeer, dat voren trekt over de aarde,
Gelijk de landman, ploegend zijn akker,
Schudt, zaaiend alom des geestes waarde,
De mensen in de verste uithoek wakker.”

Den Haag  - Nassauplein

Wat we niet wisten, ondanks vele werkzame jaren in Den Haag, is dat er aan het Nassauplein een monument voor de in de oorlog gevallen werknemers van het PTT-bedrijf staat. Het is verrezen in de jaren 1947-48, is gemaakt van Italiaanse travertin en is 7 meter hoog. We citeren weer uit de beschrijving op https://www.timswings.nl/hildokrop/ Het monument van Hildo Krop is een zuil, bekroond met een kapiteel waarin Sint-Joris en de draak zijn afgebeeld. Op het kapiteel is een beeld van een staande mannenfiguur geplaatst, wat de verpersoonlijking is van de herrijzenis. Aan de voet van de zuil bevindt zich een beeldengroep van een liggende vrouwen- en mannenfiguur, zij symboliseren de oorlogsslachtoffers.

Inscriptie met tekst van Krop:

VELEN VIELEN – ZO WEERLOOS
ALS HALMEN VOOR DE ZEIS
ENKELEN STONDEN – EN ZONGEN
ZONGEN EEN OUDE WIJS
DE OUDE WIJS VAN VRIJHEID
DIE TRILT IN ELK LEVEND HART

De tekst op de achterzijde van het voetstuk luidt:

OPGERICHT TER NAGEDACHTENIS
VAN DE WERKERS VAN HET PTT-BEDRIJF
GEVALLEN IN DE OORLOGSJAREN
1940-1945

Op 4 mei 1950 werd het monument onthuld bij Kantoor van de Centrale Directie van de P.T.T. aan de Zeestraat. In 1989 verhuisde de Centrale Directie naar Voorburg. Het monument vond toen een plek op het Nassauplein.

In  de serie “Weldadigheidspostzegels Zomer 1950” is het beeld van Krop terug te vinden.

Den Haag - Torenstraat

In september 2021 reden we ook naar de Torenstraat. Hier staat een, in de jaren vijftig als hoofdpostkantoor en telefooncentrale van de PTT ontworpen, gebouwencomplex van de hand van Rijksbouwmeester Gijsbert Friedhoff. Als onderdeel van het plan ‘Den Haag Nieuw Centrum’ werd het PTT-gebouw in de jaren negentig gerenoveerd met handhaving van de buitengevels. Het kreeg toen een woon- en winkelbestemming. De oude vleugel aan de Torenstraat werd afgebroken en herbouwd in een stijl die aansloot bij de rest van het complex. In 1998 werd de renovatie van het complex voltooid.
Een deel van de artistieke nalatenschap van het PTT-gebouw is ter plekke bewaard gebleven. Op het dak van het trappenhuis staat een drie meter hoog beeld van Hildo Krop (en niet van John Rädecker, zoals de website van ‘Hof ter Hage’ meldt). Het beeld  is een allegorische vrouwelijke figuur, staande op een wereldbol tussen de vier windstreken en omgeven door postduiven. Het beeld symboliseert de rol van de PTT (Post, Telegraaf, Telefoon) in de wereldomvattende communicatie.
Het complex draagt nu de naam ‘Hof ter Hage’.

De daklijstbekroning heet: ‘De verbindingen die door de PTT verzorgd worden’. Het is gemaakt van brons met een betonnen voetstuk. Het beeld is 3 meter hoog. Aangebracht in februari 1957.