PTT Dochters Deel 2

Niet veel mensen staan er bij stil dat uit de PTT zijn – net als bij Philips – diverse bedrijven voortgekomen, die nu als zelfstandig bedrijf bestaan of onderdeel zijn van een groter geheel dan wel van het toneel zijn verdwenen. De PTT was een gigantisch gróót bedrijf. Op het hoogtepunt kende de PTT meer dan 120.000 werknemers. Alles deed men zelf, voor elke dienst was een afdeling. Geleidelijk krompen de rechtsopvolgers van de PTT door opsplitsingen en na 1989 door uitbesteding van activiteiten. In deel 1 van de Serie PTT dochters bespraken we al Postbank, DOB, DNL, TKP, Postmuseum, RAC en K&V. Eerder kwamen Risicom en KPN Autolease aan bod.

Het onderstaande plaatje geeft een tijdlijn van de belangrijkste opsplitsingen.

Terugkijkend zijn er een aantal factoren die de achtergrond vormden van de opdelingen.

-De grote opsplitsingen. Binnen het bedrijf ontstond het gevoel van “we hebben niet meer zo veel met elkaar”. Voor 1989 moest daarvan dan ook de politiek overtuigd worden, na 1989 speelden zaken als “markt” en aandeelhouderswaarde” mee. De verbijzondering van de Postbank en opsplitsing van KPN en PostNL en van TNT en PostNL vallen in deze categorie.

-Terug naar de corebusiness. Management aandacht moet gaan naar de zaken waar we primair ons geld mee verdienen; dus Post of Telecom. Kleding verstrekken hoort hier niet bij.

-Anderen kunnen de dingen die wij doen beter en veel goedkoper. Psychologisch tests, kabelnet beheer.

-Gegeven groei en krimp van het bedrijf is flexibilisering gewenst. Bijvoorbeeld de catering.

-Met externe partijen die bijvoorbeeld niet gebonden zijn aan de KPN CAO kun je een zakelijker contractrelatie opbouwen. Bijvoorbeeld KPN Autolease en Risicom.

-Sommige zaken hoefde of wilde KPN niet meer doen. Bijvoorbeeld DNL, Dienst Omroep Bijdragen, Nepostel.

De liefhebber mag er de literatuur over outsourcing voor opslaan. Wij gaan door met een aantal nieuwe voorbeelden.

Postkantoren

Het is nog eens zo lang geleden dat Postkantoren BV er mee stopte. In 2011 werd het laatste postkantoor gesloten aan de Neude in Utrecht.

In 1993 werd het bedrijf opgericht als een Joint Venture van Post en ING. Daarvoor waren de postkantoren integraal onderdeel van het postbedrijf en leverde diensten aan zich zelf, aan ING en aan derden. Helemaal terug in de tijd was alles onderdeel van de PTT. In een vorig artikel hebben we uitgelegd dat de Postcheque en Girodienst en de Rijkspostspaarbank bij de PTT werden ondergebracht omdat dat bedrijf een kantorennet had, de postkantoren. Ruim 100 jaar later bleek dat kantorennet niet meer nodig.

Binnen Post betekende de vorming van Postkantoren BV destijds min of meer een splitsing van het bedrijf. De medewerkers werden aan de een of de andere toegewezen, evenals de gebouwen. Het was toch de tijd van de splitsingen. PTT splitste zich af van het Rijk en werd KPN, gevolgd door een verdere splitsing van KPN en TPG. Menig lezer van onze artikelen zullen dit Postkantoren proces hebben meegemaakt. In alle geledingen van het bedrijf was het merkbaar. In een aantal artikelen kwam de geschiedenis van de postkantoren en van Postkantoren al aan bod. We hopen er later verder op in te gaan.

Linksboven Postkantoor Sittard

Links Het postkantoor van Roermond in uniform

De Kuiperberg in Ootmarsum

Nu Hotel De Stakenberg in Elspeet, toen 't Hoge Hout

Zomerhuisje De Zilvervos op het vakantiepark Elspeet

In april 2013 in het personeelsblad Dichtbij nog veel aandacht voor het Fun & Voordeel programma van PV PostNL

Het PKF

In een interview met Elly de Vries, op dat moment manager van het Personeel en Kinderfonds lezen we  het verhaal achter de stichting die PostNL heeft opgezet om werknemers te ondersteunen op financieel gebied?

“Het begon in 1929 met het personeelsfonds. Een ongekend grote depressie was toen gaande en PostNL zamelde geld in bij de werknemers, om ervoor te zorgen dat álle collega’s kolen hadden om hun huis te verwarmen. Sindsdien zit het in ons DNA, om voor én met elkaar ondersteuning te bieden. Als stichting hebben we vrienden, geen leden, die samen een mooi bedrag bij elkaar brengen. Samen met PostNL proberen we daarmee zoveel mogelijk collega’s die kampen met financiële problemen te helpen.”

De Stichting werkte voor alle onderdelen van de PTT Het fonds had een sociale functie, gericht op welzijn en ontspanning van werknemers en hun kinderen. Het PKF beschikte onder meer over vakantiehuisjes in de buurt van Elspeet en een vakantieoord in Ootmarsum, de Kuiperberg. Werknemers konden huren onder gunstige voorwaarden. Het PKF was een onderdeel van de rijksoverheid en daarom stopte PTT er mee vlak voor de verzelfstandiging. Het onroerend goed werd verkocht. De Kuiperberg bestaat nog steeds onder de naam de Wyllandrie en is in particuliere handen. Ook het hotel en de huisjes in Elspeet zijn er nog steeds, maar dan in handen van particulieren of instellingen die commercieel verhuren, onder andere via het platform Boshuis. De werkmaatschappijen gingen na de verzelfstandiging hun eigen weg.

Oudere medewerkers denken met weemoed aan die tijd terug. Je kon ook voor weinig geld gebruik maken van de hotels en huisjes van buitenlandse postdiensten.

PV (Personeelsvereniging) PostNL ging op kleine schaal verder. Basis werd een Fun en Voordeel programma. Medewerkers kregen op vele recreatieve activiteiten korting.

De hulpverlening kon heel ver gaan, tot aan rechtstreekse financiële bijdragen voor medewerkers in nood. In het interview legt Elly uit dat de diensten gemoderniseerd worden:

“Momenteel werk ik bovendien aan drie nieuwe initiatieven, die binnenkort van start gaan. Ten eerste een chatbot die het vragen om hulp nog makkelijker en anoniem maakt, ten tweede een quickscan waarbij mensen snel kunnen zien hoe ze er moneywise voorstaan en ten derde een specifiek plan voor hulp bij scheidingen, die niet alleen persoonlijk maar ook financieel veel ellende kunnen veroorzaken. We maken voortdurend nieuwe plannen om beter te kunnen helpen.”

Bron: Bron: https://www.womeninc.nl/interview/interview-postnl/

Op Instagram vinden we het volgende bericht van Hotel Stakenberg. Wel zo aardig om even hier te vermelden:

“Wisten jullie dat de PTT Landgoed Stakenberg in 1948 heeft gekocht en eigenaar was tot 2001? Kort na de aankoop van de PTT werd de oude villa "Refugium" omgebouwd tot "'t Hoge Hout". Er kwamen via het PTT Kinderfonds Haagse bleekneusjes op de Stakenberg. Later veranderde de naam van het fonds; de nieuwe naam werd "Personeel- en Kinderfonds van de PTT", oftewel "PKF".

Na jaren bleekneuzen en andere groepen te hebben ontvangen werd 't Hoge Hout hotel voor werknemers van de PTT en was het een grotendeels gesloten terrein, slechts toegankelijk voor gasten van het PKF. In december 2001 kocht het Ministerie van Landbouw het landgoed van de PTT, om een deel van het landgoed terug te geven aan de natuur en uitbreiding te voorkomen. Staatsbosbeheer is nu eigenaar. Landgoed Stakenberg is vrij toegankelijk om er te wandelen en in het voormalige huize "Refugium"(thans bekend als Grand Café Stakenberg) bent u van harte welkom.”

Bedrijfspsychologisch Adviescentrum

In het Management Journaal Post van februari 1993 lezen we het nieuws dat op 1 januari 1993 het Bedrijfspsychologisch Adviescentrum (BAC)  is overgegaan naar GITP, het Gemeenschappelijk Instituut voor Toegepaste Psychologie. De directie van Post verwacht een teruggang van de activiteiten dus wil men kosten flexibiliseren. Vaste kosten moeten variabel worden. Bij een kleinere afdeling is het moeilijk de kwaliteit te handhaven. Drie jaar lang blijft GITP de preferred supplier. De medewerkers gaan allemaal over en zullen werken vanaf vestigingen in Rotterdam, Amsterdam, Nijmegen en Groningen. Er werken bij GITP 200 mensen. Opdrachtgevers voor GITP zitten verspreid over de hel organisatie en op vele niveaus. Belangrijk is de rol bij de psychologische selectie.

Zo ziet CSP er uit in 1996

In september 2020 is er weing activiteit meer in de voormalige EKP kantine in Arnhem. De medewerkers van het VBL kunnen gebruik maken van automaten.

Van de website van de Compass Group in 2025

De bedrijfsrestaurants

In vroegere jaren werd er tussen de middag de boterham opgegeten achter het bureau, sommigen gingen naar de kantine als die er was. Met een beperkt assortiment. Het bood tevens de gelegenheid om een praatje met collega’s te maken.  Alles onder beheer van de kantoren ter plekke. Men regelde het zelf.  Later breidde zich het assortiment uit, werden er hogere eisen gesteld aan de bediening en zo ontstonden de bedrijfsrestaurant, die in de PTT periode organisatorisch onder de centrale afdeling Berk gingen vallen. Naast de bedrijfsrestaurants bleven er overigens  “onderonsjes” , bij de kleinere vestigingen.

We kunnen de ontwikkeling van de catering organisatie volgen aan de hand van de berichten in het Management Journaal Post.

Juni 1993

In plaats van de vijf regionale cateringorganisaties komt er één landelijke organisatie die op professionele wijze haar diensten gaat aanbieden. Aan de GOR is advies gevraagd voor de vorming van de oprichting van een Catering Service PTT Post. Die moet marktconform en professioneel zijn. In één klap zal een van de grotere catering organisaties van Nederland ontstaan volgens Anton Jansen, beoogd manager. Doel is ook het ontlasten van het lokaal management. Dat zou bij de vorming van de vijf regio organisaties niet goed gelukt zijn. De eerste stap is een grondige inventarisatie van activiteiten en procedures. De nieuwe organisatie zal contracten afsluiten met de interne klanten. Alle 600 medewerkers van de 162 bedrijfsrestaurant gaan mee.

Juni 1994

Op 1 juni zijn de procedures doorlopen en is CSP opgericht. Alle activiteiten gaan 1 januari 1995 over. In 1997 moet men de concurrentie met externe cateraars aankunnen. Dan moet er een goed inzicht in de kosten ontstaan voor de klanten. Voor de gebruikers verandert voorlopig niets. Wel kunnen contractbesprekingen leiden tot gewijzigde openstellingstijden. Er is wel overcapaciteit. Interessant is dat men een regel heeft dat tegenover 1 gulden inkoop 1 gulden personeelskosten mag staan. Men is de zevende cateraar van Nederland en gaat ook naar de externe markt kijken.

Augustus 1996

Op 1 oktober zal weer een belangrijke stap gezet worden. Catering Services zal voor héél KPN gaan werken, hoofdkantoor en Telecom sluiten aan.  Men maakt inmiddels grote stappen met de contractvorming tegen marktconforme tarieven. Trefwoord is co-makership. Men doet het samen met de opdrachtgevers. Drie regionale catering managers worden verantwoordelijk voor het contact met de klant, er zijn 22 lokale managers. Er komt een uniform presentatiesysteem en men gaat serieus kijken naar de automatencatering. Er komen meer dan 300 medewerkers over. Men wil nog verder gaan dan marktconform: het wordt volgens Anton Jansen markt identiek.

Februari 1998

Een grote kop: Catering Services verlaat KPN

PTT Post en Eurest hebben op 13 januari een letter of intent getekend. Anton Jansen legt uit dat vanaf de start van CS men de organisatie heeft voorbereid op een mogelijk vertrek. Catering is geen kernactiviteit. Bij een cateraar als Eurest is wel managementaandacht te verwachten. Voor het personeel is gunstig, Post en Telecom zitten in continue reorganisatietrajecten. Als medewerker van Eurest kunnen ze op meer plekken worden ingezet. Eurest was een van de drie grote cateraars met een landelijke dekking die belangstelling hadden. Post vond de overnameprijs veel minder belangrijk dan werkgelegenheid, sociaal beleid en kwaliteit. Na de ondertekening volgt het overleg- en het “due diligence” traject. Eurest mag de boeken onderzoeken. Alle medewerkers worden uitvoerig geïnformeerd.  Alle afspraken verhuizen mee en Post zal nog vijf jaar de diensten van Eurest afnemen. Er wordt benadrukt dat PTT Post en niet de cateraar de prijzen voor de medewerkers bepaalt.

Eurest is onderdeel van de Compass Group Nederland, heeft een omzet van 400 miljoen gulden en kent 4600 medewerkers op 350 locaties.

Februari 1999

Op 1 januari 199 is de overname beklonken. Anton Jansen schrijft dat Catering Service door alle voorbereidingen een wel heel erg aantrekkelijk overname partner geworden was. CAO-perikelen zijn opgelost. Er kwam een goed sociaal plan. De NMA heeft de overname goedgekeurd.  In de dienstuitvoering zal nu niet veel veranderen. Grootste verandering is dat de veertig medewerkers van het hoofdkantoor bij Eurest in Amsterdam ZO intrekken.

Terugkijkend denken we dat een zorgvuldig traject is gevolgd. Eerst de eigen zaken op orden en dan een marktconforme partner zoeken. Gegeven de sterke krimp van de moederorganisatie is de flexibilisering door outsourcing een goede keus. Dat in een later fase ook de voorzieningen voor het personeel wijzigden is een ander verhaal. Ook dat na die vijf jaren er met enige regelmaat van cateraar gewisseld is, is een ander verhaal.

Casema

Als je in Nederland een provider voor internet + telefoon wil kiezen dan kom je meestal uit bij Ziggo of KPN. Bij het bekijken van de bedrijfshistorie van Ziggo kom je tot de conclusie dat de oorsprong van dat bedrijf onder meer ligt bij Casema = Centrale Antenne Systemen Exploitatie Maatschappij. Opgericht in 1970 was het de eerste aanbieder van kabeltelevisie. Aandeelhouders waren Nozema, de omroepen en de Staat. Het beleid was de lelijke privé antennes van de daken te halen en een grotere keuze in zenders te bieden.  Bij de verzelfstandiging van de PTT werd een deel van de  aandelen van Nozema overgedragen aan KPN. Casema leverde voornamelijk kabeltelevisie, internet en telefonie in het westen van Nederland.  In 1997 werd KPN  volledig aandeelhouder en verkocht het vrijwel onmiddellijk door aan France Telecom. Dat het in 2003 weer doorverkocht. Uiteindelijk in 2008 fuseerde Casema met Multikabel en @Home tot Ziggo. Dat nu is samengegaan met Vodafone.

KPN bemoeide zich niet met de bedrijfsvoering, maar was als aandeelhouder uiteraard vooral financieel en strategisch verantwoordelijk.  

Een andere band met de PTT is de plek van het hoofdkantoor van Casema, namelijk het voormalige girogebouw aan het Spaarneplein in Den Haag. Een monument uit het oeuvre van rijksbouwmeester Knuttel. In het vorige artikel gaven we aan dat ook de Dienst Omroepbijdragen daar het hoofdkantoor had. Een soort bedrijfsverzamelgebouw avant la lettre.

Cover jaarverslag 1987-88

Trouw 22 juli 1999

Voordeur Internaat Het Posthuis in Rotterdam. Oorspronkelijk bestemd voor leerlingbestellers. Later werden er buitenlanse gasten ondergebracht.

Nepostel

In het grote PTT bedrijf was heel veel know how aanwezig, die van veel nut kon zijn voor delen in de wereld. De toenmalige leiding van de PTT was van mening dat landen (meestal in Afrika of Azië) daar een beroep op moesten kunnen doen. Al in de jaren zeventig en begin jaren tachtig kende Rotterdam een Postschool waar veel Egyptenaren bijgeschoold werden.  Om de hulp vorm en inhoud te geven werd de Stichting Nepostel opgericht. Een adviesbureau voor Post- en Telecommunicatie in het buitenland. Geleid door een stichtingsbestuur en gecontroleerd door een Raad van Commissarissen, die een personele unie vormde met de Directieraad (in tegenwoordige termen de Raad van Bestuur) van de PTT.

Eerlijk is eerlijk, het waren vooral Telecom deskundigen waar een beroep op werd gedaan, technisch know how. Maar Post heeft wel degelijk een steentje bijgedragen. Voor zover we kunnen nagaan is de stichting opgericht in 1982 en het heeft bestaan tot de splitsing Van P en T. Beide werkmaatschappijen zijn toen meer of minder doorgegaan op hun eigen manier.

De stichting Nepostel had in 1984  vooruitgeschoven posten in Indonesië, Rwanda, de Nederlandse Antillen en Saudi Arabië voor de broodnodige contacten met de buitenlandse administraties. Het inhoudelijke werk, de advisering, werd verzorgd door de medewerkers van Nepostel, maar meestal door bij Telecom of Post ingehuurde vak deskundigen.

Volgens het jaarverslag 1984 werd in dat jaar aan 25 projecten gewerkt, waarvan 22 op het gebied van Telecom en drie op het gebied van Post. In het jaarverslag spreekt de voorzitter van de Stichting de verwachting uit dat het aantal projecten zal groeien.  Dat bleek uit te komen. Maar in 1994 stoot KPN zijn Indonesische tak van Nepostel af. “Via dochter Nepostel, de consultancy-afdeling van het bedrijf, verzorgde PTT Telecom al enige jaren de supervisie over de bouw van telefooncentrales en de verzorging van aansluitingen in Jakarta en op Sumatra. Nepostel is onlangs opgegaan in de Indonesische tak van PTT Telecom”.  Aldus NRC op 19 februari 1994.

In 1999 kwam Nepostel in opspraak waarna KPN besloot Nepostel op te heffen. We citeren uit Trouw:

“De bank schrapte daarop de KPN-dochter als adviseur bij de aanleg van een telecomnet voor de centrale bank in Turkmenistan. Tegelijk deed de bank Nepostel voor drie jaar in de ban. Nepostel hielp in 1997 op verzoek van de Wereldbank mee bij de keuze van een leverancier voor de aanleg van een datanetwerk in Turkmenistan. KPN weerspreekt dat Nepostel zich daarbij aan 'opzettelijke beïnvloeding' heeft schuldig gemaakt. Wel erkent het concern in Turkmenistan 'onzorgvuldig' te hebben gehandeld. Omdat het advieswerk in toenemende mate commercieel van aard blijkt, heeft KPN besloten deze stichting te ontbinden en in een nog nader te bepalen andere beheersvorm om te zetten.”

Post ging wat meer ad hoc verder. Guus herinnert zich nog wel een bezoek van een gezelschap van twintig Chinezen dat in Groningen kwam om te vernemen hoe PTT Post zijn administraties had opgezet. Ook herinnert hij zich nog dat hij behulpzaam was bij een lokettenproject voor Nigeria.

Gerard heeft persoonlijk ervaring opgedaan met een Nepostel project, De Indonesische postdienst had om hulp gevraagd bij het invoeren van een planningsysteem voor de Perum Pos dan Giro. Na enkele verkennende bijeenkomsten tussen de beide postadministraties kwam er een zogenaamd “Memorandum of Understanding tot stand, waarin werd vastgelegd dat PTT Post deskundigheid zou leveren voor de invulling van twee workshop voor de leidinggevenden van het bedrijf. Hans Kok, destijds hoofd Organisatie en Gerard Heuvelman, destijds adjunct hoofd Control waren die deskundigen. Het was een zeer boeiende ervaring, niet zo zeer vakinhoudelijk, maar zeker qua levenservaring.