Rondje Utrecht – Vianen, Zeist en Soest

Vianen

Vianen is voor Guus een hele bekende plek. Gedurende zijn lagere schooltijd bracht hij er menige vakantie door bij oom en tante die een bakkerszaak annex Jaminwinkel dreven aan de Voorstraat 54. Nog komen bij de lucht van vers brood herinneringen boven. En de ijsjes van Jamin waren gróót. Aan de Voorstraat lag alles wat maar een beetje van belang was in het (toen) kleine stadje. De Lekpoort lag aan de kant van de rivier, de Hervormde kerk sloot de straat aan de andere kant af. Pal tegenover die kerk aan de Voorstraat 106, lag het postkantoor. Daaraan geen herinneringen. Wel dat daar het huis was waar de ooit beroemde schrijfster, Ina Boudier-Bakker (1875-1966) gewoond heeft. Dat hoorde ik elk jaar weer!

Even de kennis opfrissen. Hoe kwam ze in Vianen terecht? In 1902 trouwde Ina Bakker op haar 27ste met Henry Boudier, directeur van de PTT. Vanwege zijn werk verhuisden ze regelmatig, zo woonden ze in Utrecht, Vianen, Aerdenhout en Groningen. In 1929 keerde ze weer terug naar Utrecht.

Ze veroverde pas echt haar plaats tussen de vooraanstaande Nederlandse auteurs met haar roman Armoede, die zij in de jaren 1907-1909 in Utrecht schreef. Ook daar schreef ze in 1930 haar nu bekendste boek, De klop op de deur, dat in 1970 werd bewerkt voor de televisie. In Vianen woonde ze van 1917 tot 1922 in de directeurswoning op de eerste verdieping. Wanneer haar omvangrijke oeuvre ingedeeld zou moeten worden bij een stroming, zou het het weinig eerbiedige etiket van "huiskamerrealisme" of "damesroman" krijgen. Ze schreef van jongs af aan, maar toen ze in 1917 in Vianen kwam te wonen, lukte het schrijven aanvankelijk niet, zo stond de gedwongen omgang met de notabelen van het stadje haar tegen. Eenmaal verhuisd naar Bussum schreef zij in 1924 ‘De straat’, een novelle die speelt in een stadje, waarvoor heel duidelijk Vianen model heeft gestaan. Het gaat over de roddelende notabelen (waar zij als vrouw van een postdirecteur bij hoorde) van een denkbeeldig, bekrompen provinciestadje, die zich als de kermis neerstrijkt in hun straat geconfronteerd voelen met hun eigen tekort. Vooral hun vrouwen ervaren frustraties, teleurstelling en verveling. In de muur van het voormalige postkantoor is een herinneringsplaquette ingemetseld. (Bronnen: Wikipedia, Atria.nl, Literatuurmuseum.nl)

Maar laten we niet te veel afdwalen en eens kijken naar het gebouw. Het is gelukkig redelijk weer voor een januaridag. We vinden later thuis een uitvoerige beschrijving op Rijksmonumenten.nl.

“Het voormalige postkantoor met bovenwoning is gebouwd in 1910 naar een ontwerp van het bureau van D.E.C. Knuttel, Rijksbouwmeester bij de Dienst Landsgebouwen (Tweede District). Het in de stijl van de Neo-Hollandse Renaisance gebouwde postkantoor staat op de zuid-oostelijke hoek van de Voorstraat en de Korte Kerkstraat, waardoor het representatieve pand van evident situationeel belang is voor het beschermde stadsgezicht van Vianen.” Het kantoorgebouw diende nog als onderkomen van een bankinstelling, maar het lijkt er op dat het nu door een particulier bewoond wordt.

Omschrijving

“Het op een L-vormige plattegrond in baksteen opgetrokken gebouw heeft een met opnieuw verbeterde pannen gedekt, samengesteld schild-/zadeldak met op gesneden klampen rustende dakgoten en met een piron bekroonde nokhoeken. De gevels zijn voorzien van plinten met hardstenen bovenrand en rechtgesloten gevelopeningen met onderdorpels en accenten van natuursteen.

Het asymmetrische vooraanzicht is samengesteld uit een linker geveldeel met lijstgevel en een iets hoger opgaande rechter gevelpartij met trapgevel. De onder een schilddak staande linker gevelpartij bevat op de begane grond een venster met roedenverdeling in de bovenramen onder een houten latei met geschulpt loodbeslag en rollaag. De deur hier links van is een beslagen rondboog-deur met houten zwikken en een tweedelig bovenlicht met roedenverdeling, eveneens onder een houten latei en een rollaag.”

En zo gaat de tekst op de website van de Rijksdienst nog even door. We lezen ook nog dat in het interieur blijkbaar nog steeds de originele indeling gehandhaafd is.

“Waardering

Het voormalige postkantoor is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de stedenbouwkundige, de architectuurhistorische en de cultuurhistorische waarde als een bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling in de bouw van postkantoren.

- vanwege de kwaliteiten van het ontwerp, vanwege de detaillering en het materiaalgebruik en als zijnde representatief voor het oeuvre van een vooraanstaand architect.

- als een beeldbepalend, afsluitend onderdeel van een gesloten gevelwand in de historische binnenstad van Vianen.

- vanwege de herkenbaarheid en vanwege de grote mate van gaafheid van het exterieur.”

Overigens zou het gebouw een voorloper hebben gehad uit 1874, een verenigd post- en telgraafkantoor, maar daar vinden we niets over terug.

Op de noordwesthoek van het pand (hoek 2de Dorpsstraat / Het Rond) bevindt zich een ronde, hoger opgetrokken hoektoren met open lantaarn. De voorgevel of westgevel kent rechts een symmetrische hoofdmassa. Tussen dit bouwdeel en de toren bevindt zich de ingang tot het postkantoor. Deze bestaat uit twee geprofileerde deuren met venstertjes en een getoogd roeden bovenlicht. De ingang is gevat in een hardstenen omlijsting bestaande uit een segmentboog met een gebeeldhouwde sluitsteen, geflankeerd door twee pilasters met ionische voluutkapitelen. In het fries is de tekst "Post- en Telegraafkantoor" aangebracht. Boven de kroonlijst bevindt zich het Rijkswapen in een omlijsting in neo-Lodewijk XIV-stijl.”… “In de plint van de toren is de eerste steen ingemetseld, voorzien van de tekst: "Deze steen is gelegd door Mr. J.J. Clotterbooke Patijn van Kloetinge Burgemeester van Zeist Den 15en December 1911".

Waardering

Het pand is van belang vanwege de architectuurhistorische betekenis als bijzonder voorbeeld van een post- en telegraafkantoor uit het begin van de 20ste eeuw met neo-Lodewijk XIV stijlkenmerken en ornamentiek. De bouwstijl van het pand sluit aan bij het karakter van Slot Zeist, terwijl de ligging ten opzichte van raadhuis, het complex van de Broedergemeente en 't Slot een hoge ensemblewaarde vertegenwoordigen.

Zeist kende nog een ouder postkantoor uit 1880 aan de 1^e Dorpstraat 21, maar dat is gesloopt.