De Inspectietocht van de Directeur-Generaal naar Zeeuws-Vlaanderen

De Slag om de Schelde

De Slag om de Schelde was een gigantische militaire operatie door de Geallieerden in het noorden van België en Zeeland en het westen van Noord-Brabant. Antwerpen met zijn essentiële haven, was al bevrijd, maar de Duitse troepen bezetten nog de beide oevers van de Schelde in Zeeland. Deze troepen hadden opdracht om de monding tot het uiterste te verdedigen. Deze slag was de grootste operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog.  De bevrijding van de Scheldemonding werd opgedragen aan het Canadese 1e Leger, en zou vitaal zijn voor de geplande doorbraak door de Siegfriedlinie, aangezien de geallieerde bevoorradingslijnen nog steeds terugliepen tot aan de landingsstranden in Normandië. De slag vond plaats tussen 2 oktober en 8 november 1944. De Canadezen, geholpen door troepen uit een aantal andere landen behaalden hun doel. Op 28 november voer het eerste konvooi de haven van Antwerpen binnen. De prijs was hoog. Het Canadese leger verloor bijna 13.000 man (dood, gewond of gevangen), waarvan de helft de Canadese nationaliteit had.¹⁾

“Eenige weken geleden heeft de Directeur-Generaal een autotocht gemaakt door Zeeuwsch-Vlaanderen en later door Noord-Limburg om zich persoonlijk op de hoogte te stellen van de vernielingen aan postinrichtingen alsmede van de omstandigheden onder welke het personeel den dienst aldaar moet verrichten.

Wij vonden isp i.a.d. ²⁾ T. ven Houwelingen, fd hdr. P.³⁾, die den tocht medemaakte, bereid ons daarvan iets te vertellen.

Aangezien Zeeuwsch-Vlaanderen nog niet via Zuid-Beveland of Walcheren per auto bereikbaar was (de ferry-booten voeren nog niet) moest het gezelschap de reis maken via Antwerpen, om bij Hulst het eigen land weer te kunnen bereiken, een omstandigheid, die op zichzelf misschien wel aantrekkelijk lijkt, maar in feite allerlei moeilijkheden opleverde in verband met visa e.d.

Te Hulst - en trouwens in vele andere plaatsjes in de omgeving - viel het al dadelijk op, dat het Oosteliike gedeelte van Zeeuwsch-Vlaanderen in verhouding slechts weinig heeft geleden. Ettelijke kantoren, onder welke Terneuzen, hadden glas- en andere kleine schade. West-Zeeuwsch-Vlaanderen daarentegen, waarvan de Duitschers één groot bunker- en mijnenveld hadden gemaakt en waar zooals bekend de groote strijd is gestreden om de Schelde, de voor de Geallieerden onontbeerlijke toegangsweg tot de haven van Antwerpen, vrij te krijgen, heeft ontzettend geleden.

Van IJzendijke uit, waar intrek werd genomen in een zwaar beschadigd en vrijwel leeggeplunderd hotelletje, werden verschillende plaatsen bezocht. Zoowel het kantoor als de woning van den kantoorhouder te IJzendijke hebben ernstig door de oorlogshandelingen geleden. Men wist zich echter te redden door den dienst naar een van de intact gebleven kamers van de ambtswoning over te brengen, De kth ⁴⁾ zelf moest elders onderdak. De omstandigheden zijn daar ook moeilijk.

In het zeer geteisterde Breskens, dat voor de helft is verwoest, heeft ook het P.T.T.-kantoor ruimschoots zijn deel gekregen. Hoewel de grootste gaten reeds provisorisch waren dichtgemaakt, droegen muren, plafonds, kasten enz, nog duidelijk de sporen van granaatscherven. Het meubilair was totaal verwoest; boven de bestellerstafels had men een groot zeil moeten spannen om inregenen te voorkomen; de brandkasten waren onbruikbaar, één lag buiten op straat, de andere had geen deur. Door de gaten, reeten en kieren blies de koude, gure wind van het hier zoo vlakke land.

Onmiddellijk na de bevrijding was op alle kantoren het werk weer zoo goed mogelijk opgenomen en al spoedig kon de Post weer draaien, zij het op zeer primitieve wijze. Met opgewektheid werd de dienst aanvaard. Er werd niet geklaagd, niet gemord (wat zou het op dat oogenblik geholpen hebben?), er werd aangepakt; de dienst moest voortgang hebben, zoo vond men, en zoo mogelijk het éérst, vóór de eigen zaken. Deze mentaliteit werd ook op andere kantoren opgemerkt; zij heeft den Directeur-Generaal en zijn gezelschap zeer getroffen.

Via Groede, dat een buitengewoon gunstige uitzondering vormt en slechts zeer weinig is beschadigd (het was hospitaalcentrum en werd als zoodanig ontzien) ging het naar Nieuwvliet. Het huis van den stationhouder bevond zich in treurigen toestand: het was hier en daar met zinken platen afgedekt, spouwmuren waren kapotgeschoten, kozijnen er uit, enz. Men sliep op zolder, met opgestoken paraplu! Daar de brievenbus eveneens was vernield, kwam de geposte correspondentie in een daarnaast gelegen gat in den muur, met het gevolg helaas, dat de ratten de brieven enz. opvraten.

Te Cadzand was het geheele huis van den kantoorhouder, verwoest. Deze - reeds op jaren - bleek door den tegenslag geenszins verslagen, integendeel.  Niet lamenteeren of kletsen, maar doen, is zijn leus. Hij liet onmiddellijk zijn in puin geschoten kantoortje weer opbouwen uit de oude steen!  Ondanks allee misère om zich heen voerde hij een opgewekt gesprek met den Directeur-Generaal. Deze had zichtbaar schik in den vitalen vertegenwoordiger van de oude garde.

Zuidzande. Het kantoor is weg. De dienst wordt uitgevoerd in de huiskamer, waar het publiek door den gang binnen komt. Alles heel gemoedelijk. Ook hier een stemming van zich met alle kracht verzetten tegen den tegenslag, een groote liefde en zorg voor het werk, voor den dienst, die nommer één is.

Te Oostburg, dat voor twee derde werd vernield, was de huiskamer, van den directeur als kantoor ingericht.  Uit den aard der zaak is deze ruimte veel te klein om een behoorlijke uitoefening van den dienst mogelijk te maken. Men weet zich echter wonderlijk goed te behelpen.

Te Schoondijke was het al precies zoo. Ook hier bleef de woning van den kth gespaard, het kantoor ging verloren.

Van het stadje Sluis bestaat zo goed als niets meer.  Denkt U dat eens in: uw woonplaats volkomen verdwenen!  Voor den kantoorhouder zullen, nu waarschijnlijk twee barakken worden geplaatst, de eene bestemd voor den dienst, de andere als woning.

Ten slotte Aardenburg. Van het eigen hechte en sterke Rijksgebouw was alleen nog maar het kantoorlokaal bruikbaar.

De kantoorhoudersfamilie kon er niet onderdak; zij evacueerde naar Brugge in België.  De kinderen, die nog te Aardenburg schoolgaan, slapen nu ’s nachts in “vaders kantoor" en koken er hun potje.

De Directeur-Generaal heeft bij herhaling al zijn invloed aangewend, zoowel bii den Rijksgebouwendienst en Commissie Nood-voorziening als bij de gemeentebesturen, om de behuizing van de P.T.T.-diensten zoo vlug mogelijk draaglijk te maken. Door gebrek aan materiaal en werkkrachten vorderen de herstelwerkzaamheden echter uiterst langzaam; in verscheidene plaatsen kon zelfs nog niet eens begonnen worden. Men moet dus nog geduld hebben. Men kan er evenwel van verzekerd zijn, dat het Hoofdbestuur alles doet en steeds opnieuw zal blijven doen en steeds opnieuw zal blijven doen om deze aangelegenheid zooveel mogelijk te bespoedigen.  Ditzelfde geldt, aanzien van het gebrek aan meubilair.”

Het artikel vervolgt met een volgende reis van de directeur-generaal naar het noorden van de provincie Limburg.