De postkantoren van Limburg -  deel 1 van 4

Een midweek Zuid Limburg geeft de mogelijkheid om op de heen- en terugreis tussenstops te maken voor het bekijken van nog bestaande panden, die ooit de functie van postkantoor of  voorsorteercentrum hadden. Dat heeft Gerard dan ook gedaan. Goed voorbereid ging hij op pad, zodat geen tijd verloren zou gaan aan het zoeken van de panden. Hij is erin geslaagd in totaal 21 panden te bezoeken. Toen vond zijn bijrijder het genoeg. In deel 2 van deze serie wordt de link tussen Limburg en de rijksbouwmeesters belicht, in deel 3 de postkantoren uit de jaren dertig van de vorige eeuw. In deel 4 een aantal bijzondere postkantoren.

Boven: tweemaal een blik op het VBL in Heerlen. Het gebouw In de Cramer 12 stamt uit 1980. Makelaar Boek & Offermans biedt het namens PostNL te koop aan voor € 1,7 miljoen.

Zie: https://www.postnl.nl/Images/Brochure%20In%20de%20Cramer%2012%20Heerlen_tcm10-144912.pdf?version=1

Rechts: driemaal Marinus Dammeweg 35 in Venlo. dit gebouw is nu verkocht.

 

Voor zover ik kon nagaan zijn er op dit moment nog twee panden waar postale activiteiten plaatsvinden. De voorbereidingslocaties (VBL) in Venlo en in Heerlen. Beide voorheen voorsorteercentrum (VC). Ik sprak in Heerlen (In de Cramer 12 uit 1980 ) een tweetal medewerkers, die van hun rookpauze genoten. De heren dachten of hoopten dat het VBL nog wel vijf jaar zou bestaan. Dat terwijl PostNL Real Estate al enkele jaren bezig is het gebouw (waarschijnlijk dan belast met huur) te verkopen. 

Het postgebouw in Venlo (aan de Marinus Dammeweg) is onlangs verkocht. Het oorspronkelijke administratieve deel staat leeg en staat min of meer los van het huidige VBL-deel.

Dat is het heden, de historie is zeer interessant. De inspectie Maastricht kende in 1905 26 hoofdpostkantoren, waarvan er acht in de provincie Noord-Brabant lagen, waaronder Eindhoven en Helmond. De 18 Limburgse hoofdpostkantoren waren het uitgangspunt van de toertocht. De mijnbouw heeft ervoor gezorgd dat sommige plaatsen een versnelde groei doormaakten, zoals Geleen, Hoensbroek en Landgraaf. In deze plaatsen is dus geen pand te vinden uit de 19e eeuw. Sommige plaatsen hebben alleen een 19e eeuw pand, zoals Echt.

Boven: Hoofdstraat 16 in Kerkrade ligt er (nog) wat vervallen bij.

Rechts:  een goed bericht op de site van Limburg24.nl

Qua architectuur is Knuttel hofleverancier. Limburg viel onder het 2e district, het domein van rijksbouwmeester Knuttel.  In de periode van 1894 tot 1915 heeft Knuttel of één van zijn naaste collega's een achttal panden gerealiseerd. Alleen het pand in Heerlen is gesloopt. Sittard, Echt, Gennep, Vaals, Roermond, Kerkrade en Maastricht staan er nog. Goed geconserveerd, met uitzondering van het postkantoor van Kerkrade. Een type Zwitsers landhuis dat er enigszins afgebrokkeld bij staat. Gelukkig is het verkocht, het is in 2021 een gemeentelijk monument geworden. Dat belooft wat.

Na geruime tijd te koop te hebben gestaan is er recentelijk een nieuwe eigenaar gevonden voor Hoofdstraat 16, een van de bekendste gebouwen van Kerkrade.

Het statige, markante hoekpand is gelegen aan de rand van het enkel voor voetgangers toegankelijke kernwinkelgebied, maar daarnaast ook aan doorgaande weg. In de volksmond staat het pand bekend onder de naam ‘het oude postkantoor’.

Het monumentale pand – gebouwd in 1908 – kent een totale oppervlakte van maar liefst 796 m², verdeeld over meerdere etages. Daarnaast beschikt het pand over een eigen parkeergelegenheid aan de achterzijde. Voldoende mogelijkheden voor een succesvolle exploitatie. De trotse nieuwe eigenaar streeft naar een gecombineerde woon-winkelfunctie van het pand: een winkelruimte op de begane grond, en appartementen op de diverse etages aan zowel voor- als achterzijde.

Boek & Offermans Makelaars, partner in Dynamis, trad bij deze transactie op namens de eigenaar PostNL.

Bijzondere herinneringen heb ik aan het pand vlak bij het Vrijthof in Maastricht. Het is omgetoverd tot Urban Residences Maastricht, maar in de zeventiger jaren was het gebouw behalve postkantoor met een bestelafdeling ook het domein van het postdistrict Maastricht. Dat district werd pilot voor de Postdebiteurenadministratie, waarmee een einde zou komen aan de gescheiden facturering van frankeermachines, frankering bij abonnement en port betaald. In de pilotperiode reisde ik met een collega maandelijks af naar Maastricht om daar de omzetinformatie in orde te maken. De basisdocumenten mochten niet weg uit het kantoor.

Het gebouw aan het Vrijthof is een werkstuk van Grandpré Molière uit de school van Knuttel. Deze architect heeft later nog meegeholpen bij het bouwen van de Kortenaerkade in Den Haag en het pand van de PCGD, ook in Den Haag. 

Voormalige zetel van het postdistrict Maastricht aan bij Vrijthof aan de Statenstraat 4..

Voor de beeldvorming een paar kaartjes. Boven het postale netwerk bij de opening van het EKP Sittard in 1982. Rechtsboven: de Area ZO in 2006. De zwarte stippen zijn de vestigingsplaatsen van de kantoren waaruit de aangegeven postcodegebieden bediend werden.

Rechts:

Limburg in 1968. aangegeven zijn de uitgangsgebieden.

De zwarte puntjes zijn de toenmalige hoofdpostkantoren.

Een bijzonder geslaagde herontwikkeling is die van het postgebouw aan de Keulsepoort 1 in Venlo tot het museum Bommel van Dam. De naamgevers (het echtpaar Bommel- van Dam) hebben met hun nalatenschap een forse bijdrage geleverd aan de financiering. Het museum kent dezelfde architect als het museum de Fundatie in Zwolle. Beide hebben een soort puist op het dak. Het gebouw werd aan het begin van WO II opgeleverd en het heeft de oorlog redelijk goed doorstaan. De kelder van het gebouw ontwikkelde zich later keuken voor het US leger en –omdat er verder niks was – tot een soort uitgaansgelegenheid voorde Venlose jeugd.

Het postpand is oorspronkelijk een ontwerp van Hayo Hoekstra, die ook het postkantoor in Weert ontwierp. Weert in 1938, Venlo in 1941. Het gebouw in Weert is thans een casino.

In Valkenburg staan nog steeds twee panden met een postaal verleden. Het huidige museum Valkenburg aan de Grotestraat 31-35 (de horecastraat van Valkenburg ) was ooit het domein van het gemeentebestuur en het postkantoor. In 1901 wordt het postkantoor in gebruik genomen. In 1937 realiseerde het Rijk een postkantoor aan de Lindenlaan 17-19, thans De Post Valkenburg, een gelegenheid voor het geven van tentoonstellingen en andere events.

 

Linksboven: de entree van Museum Bommel van Dam in Venlo.

Links: Valkenburg, Lindenlaan 17-19

Onder: Tabel met overzicht van welke plaatsen van belang waren en welke plaatsen bezocht zijn.