De postkantoren van Limburg deel 2 van 4

Limburg en de rijksbouwmeesters (1895 tot 1915)

Een midweek Zuid Limburg geeft de mogelijkheid om op de heen- en terugreis tussenstops te maken voor het bekijken van nog bestaande panden, die ooit de functie van postkantoor of  voorsorteercentrum hadden. Dat heeft Gerard dan ook gedaan. Goed voorbereid ging hij op pad, zodat geen tijd verloren zou gaan aan het zoeken van de panden. Hij is erin geslaagd in totaal 21 panden te bezoeken. Deel 1 was een overzichtsartikel. In dit deel 2 van de serie wordt de link tussen Limburg en de rijksbouwmeesters belicht, in deel 3 de postkantoren uit de jaren dertig van de vorige eeuw. In deel 4 een aantal bijzondere postkantoren.

Het postkantoor van Rijksbouwmeester Peters in Venlo uit 1879, gelegen aan de Houtstraat 9. Op de foto zien we ook een latere uitbreiding uit het jaar 1889.

Zoals gebruikelijk woonde directeur met zijn gezin boven.

Tot het midden van de jaren 50 waren de postkantoren in de grotere plaatsen het werk van de rijksbouwmeesters. In onze artikelen reeks hebben we al uitgebreid stil gestaan bij de panden die het werk waren van de Groninger C.H. Peters, die tot 1925 een groot deel van de productie boven de rivieren voor zijn rekening nam.

Wat betreft de betekenis van rijksbouwmeesters ben ik te rade gegaan bij het dikke boek  “De rijksbouwmeesters, twee eeuwen architectuur van de Rijksgebouwendienst en zijn voorlopers”, Uitgeverij 010-Rotterdam 1995. Hetgeen daar vermeld staat beschouw ik als het oordeel van de vakjury. Als ik  me zelf tot de publieksjury mag rekenen, dan kwam ik af en toe tot een andere beoordeling. 

In Limburg vind je geen panden van Peters. Hoewel, Henk van der Schoor meldt op pagina 286 van zijn dissertatie “Bedrijfspanden van post, telegrafie en telefonie in Nederland 1850-1915, Een typologisch onderzoek “ dat er een pand van Peters in Venlo stond. Ik citeer “Zo werd in Venlo het postgebouw van Peters uit 1879 uitgebreid met een nieuwe vleugel ter huisvesting van de rijkstelegraaf. Die uitbreiding was het werk van Hoeuff van Velsen. We kunnen het niet meer bekijken, het pand ging in 1939 ten de vlakte om plaats te maken voor een pand van Hayo Hoekstra.

Omdat Daniel Elisa Cornelis Knuttel rijksbouwmeester was in de periode 1892-1923 in het tweede district, waar Limburg onder valt, vind je veel panden van zijn hand in deze provincie. Knuttel stond bekend als een goede chef, die jonge talenten de gelegenheid gaf zich te ontwikkelen. Bijvoorbeeld Bremer, Friedhoff, Granpré Molière hebben bij hem het vak geleerd. Hij was dus minder dan Peters een schepper van architectuur.

Laten we de panden eens doornemen, die in het in het dikke boek worden besproken. Eerst die van Knuttel zelf.

Het postkantoor in Vaals aan de Maastrichterstraat. Een mooi voorbeeld van de chaletstijl.

Een voorbeeld van de Chaletstijl is het postkantoor in Vaals uit 1906 aan de Maastrichterstraat 29a. We hebben de Chaletstijl, die overwaaide uit Zwitserland/ Oostenrijk, al behandeld in een separaat artikel.

De Chaletstijl is een bouwtrant met een rustiek karakter vanwege het gebruik van vakwerk en een ver overstekend dak, steunend op bewerkte consoles.  In dit (rijks)monumentale voormalige postkantoor zijn appartementen gerealiseerd.

Roermond ( 1907 ) is een voorbeeld van een bouwstijl waarbij de neorenaissancistische richting wordt vermengd met de Berlagiaanse richting.

Als rijksmonument heeft het nummer 520531. Bij de waardering wordt onder meer vermeld dat het pand van algemeen belang is vanwege de architectonische gaafheid van het exterieur en een deel van het interieur en wegens de architectonische en typologische zeldzaamheid.

Met deze beoordeling wat betreft het exterieur kan  ik wel in meegaan, wat betreft het interieur heb ik geen oordeel. Het pand aan de Kloosterwandstraat 6 was bij mijn bezoek gesloten, het huisvest een horeca gelegenheid.

Vier maal Roermond, Kloosterwandstraat 6. Een rijksmonumentaal postkantoor uit 1907

Het postkantoor in Kerkrade (Hoofdstraat 14-16), het meest bijzondere dat ik op mijn rondgang tegenkwam, is na jaren eindelijk verkocht en het is sinds kort een gemeentelijk monument. Het staat stijf ingeklemd op een kruispunt van drukke straten. Het wordt niet behandeld in het dikke boek.

Bij de beschrijving als monument wordt het volgende vermeld. “Het voormalige postkantoor uit 1908 met directeurswoning, is een ontwerp van rijksbouwmeester D.E.C. Knuttel. Opvallend detail: op het snijpunt van de nokbalken van het zadeldak is nog een restant van een dakruiter aanwezig.” Dat was me bij het bezoek allemaal niet opgevallen, wel dat het er behoorlijk vervallen bij stond en dat het dus tijd is voor een opknapbeurt. Het pand is een monument vanwege de architectuur, de positie in het straatbeeld en de sociaalhistorische betekenis. Daar ben ik het wel volledig mee eens.

Kerkrade, het voormalige postkantoor van bureau Knuttel is sinds kort een gemeentelijk monument.

Twee panden die ook niet besproken worden in het dikke boek zijn de postkantoren van respectievelijk Echt en Gennep. Het pand in Echt, uit 1899, van het bureau van Knuttel aan de Bovenste Straat 22 is sinds 1992 een juwelierszaak. De mevrouw uit de zaak meldde dat het pand toen al een jaar of zes had leeg gestaan. Het is een rijksmonument, wat volgens deze mevrouw voor- en nadelen heeft.  

Overduidelijk is de Chaletstijl. Ik kon niet anders oordelen dan dat het er prachtig bij stond.

Het pand aan de Zandstraat 27-29 in Gennep is aangemerkt als een potentieel gemeentelijk monument. Wat deze status precies inhoudt zou ik niet weten. Ik neem aan dat men twijfelt.

Dit pand uit 1903 uit het oeuvre van Knuttel vond ik niet moeders of in dit geval vaders mooiste. Dus ik kan me de twijfel wel voorstellen. Het is vooral massief.

Linksboven, in het postkantoor van Echt is nu een juwelierszaak gevestigd. Een fraai voorbeeld van de chaletstijl.

Links, nog een voorbeeld van de chaletstijl in Gennep. Toch iets soberder, minder details in de gevel.

Tenslotte in Schaesberg ( nu Landgraaf ) vond ik een prachtig notariskantoor, ooit als woonhuis gebouwd aan de Streeperstraat 23-25, en door Knuttel cs verbouwd tot postkantoor. Het is een rijksmonument.

Links: dit gebouw is ontworpen voor de heer Leonard Deby in 1906. Het heet ook Villa Deby. Oorspronkelijk was het van rode baksteen, nu is het witgeverfd behalve de bloemmotieven. In 1918 werd het aan het Rijk verkocht en opende men in 1920 hier een Post- en Telegraafkantoor. Post vertrok hier in 1965. eigenlijk wilde Post het pand slopen en hier een groter kantoor weer bouwen. Maar dat stond de gemeente niet toe. Post verhuisde toen naar de Pasweg. 

Sittard, op de hoek van de Limbrichterstraat en de Begijnenhofstraat. De stijl was neorenaissance, maar de luifel deed het aangezicht geen goed.

Een ander voorbeeld van een pand dat eerst woonhuis was en daarna (en nu weer een winkel) is het postkantoor in Sittard aan Limbrichterstraat 69. In 1886 heeft Hoeuff van Velsen (de voorganger van Knuttel) een bestaand pand omgebouwd tot postkantoor. Zes jaar later bouwde Knuttel op dezelfde plek een nieuwbouw pand.

Bij een stadswandeling in Sittard was dit pand ook het voormalig postkantoor, maar vooral het pand tegenover het geboortehuis van Toon Hermans, de beroemdste inwoner van Sittard. In 1934 werd dit postkantoor verplaatst naar de Engelenkampstraat (zie een volgend artikel).

De bovenste foto is afkomstig van Wikipedia. 

"Expressionistisch, in 1914 naar een ontwerp van Rijksbouwmeester Ir. D.E.C. Knuttel gebouwd POSTKANTOOR met DIRECTEURSWONING. Het pand is gesitueerd op de hoek van de Statenstraat en het Keizer Karelplein nabij het Vrijthof.

Omschrijving:

Het postkantoor heeft een V-vormige plattegrond, telt twee bouwlagen, en een souterrain- en een zolderverdieping. Schilddaken met Oud-Hollands vernieuwde pannen. Dakkapellen.

Het toegepaste bouwmateriaal is baksteen en hardsteen.

Het adres is Statenstraat 4"

Bron: https://rijksmonumenten.nl/monument/506722/hoofdpostkantoor/maastricht/

Wat in rijtje beslist niet mag ontbreken is het oude postkantoor in Maastricht aan het Vrijthof. Het komt ook uit de werk van Knuttel, maar is ontworpen door een medewerker (later rijkbouwmeester) Marinus Granpré Molière. Behalve een mooie naam heeft deze meneer ook een mooi stuk werk afgeleverd. In het dikke boek wordt er over gezegd. “De nieuwe geest kwam voor het eerst tot uitdrukking in een stedelijke omgeving bij het postkantoor Maastricht …. “ Het wordt omschreven als sober en functioneel en is een strak en symmetrisch bouwwerk..

 

Het pand is gebouwd in 1915 en op dit moment wordt het geëxploiteerd door Urban Residences.

De panden na 1915 en WOII worden behandeld in een volgend artikel.