De postkantoren van Limburg Deel 4 van 4

Een paar bijzondere postkantoren

Een midweek Zuid Limburg geeft de mogelijkheid om op de heen- en terugreis tussenstops te maken voor het bekijken van nog bestaande panden, die ooit de functie van postkantoor of  voorsorteercentrum hadden. Dat heeft Gerard dan ook gedaan. Goed voorbereid ging hij op pad, zodat geen tijd verloren zou gaan aan het zoeken van de panden. Hij is erin geslaagd in totaal 21 panden te bezoeken. Deel 1 was een overzichtsartikel. In deel 2 van de serie wordt de link tussen Limburg en de rijksbouwmeesters belicht. In deel 3 de postkantoren uit de jaren dertig van de vorige eeuw. In dit deel 4 een aantal bijzondere postkantoren.

Besproken en afgebeeld worden een aantal voormalige postkantoren, die niet zo zeer bij een stroming horen, maar wel om allerlei redenen een beetje bijzonder zijn, althans naar mijn mening.

Na de postwet werden gemeenten verantwoordelijk voor het realiseren van postkantoren. In een aantal plaatsen leverde dat de bouw van een gemeentehuis annex postkantoor op dan wel een andere combinatie van rijksgebouwen.

Gulpen

Hier bouwde men in 1912 aan wat nu een zeer drukke straat (Dorpsstraat 18-20) is een gemeentehuis annex postkantoor. 

 

Simpelveld

In Simpelveld werd aan de Kloosterstraat in 1880 een postkantoor werd gebouwd, naast de marechaussee kazerne, op nummer 10.  

Linksboven de Kloosterstraat in Simpelveld. het gebouw rechts is vermoedelijk het postkantoor.  

Links zien we de winkels en appartementen op de plek van een voormalig kantoor, Markt 7

Boven: Kloosterstraat 43-45 uit 1880. Was dit ook een voormalig postkantoor? Limburgse volgers, help ons!

 

Valkenburg

Het bijzondere postkantoor in Valkenburg beschreef ik al in aflevering 3 van deze serie.

Beek

 

Helemaal boven: het voormalige postkantoor uit 1910, naast het gemeentehuis.

Boven: Het nieuwe kantoor in betonlook

 

Over de postgeschiedenis van Beek citeer ik een verhelderend artikel van Paul Hennens van 4 november 2021 (https://www.limburger.nl/cnt/dmf20211027_94264432)

“In november 1852 schreef burgemeester Lemmens uit Beek een brief aan de directeur van het postkantoor te Maastricht met het verzoek om een Beek een ‘Post- en Telegraafhulpkantoor’ te openen. De vraag werd positief beantwoord en in 1853 opende de burgemeester in zijn woning een hulpkantoor.

In 1910 werd in de Raadhuisstraat (op nummer 2) naast het gemeentehuis een nieuw kantoor geopend. Na de Tweede Wereldoorlog startte de gemeente Beek met de aanleg van een nieuw marktplein. Naast diverse winkels werd er ook een nieuw postkantoor met ambtswoning gebouwd.

Het ontwerp was gemaakt door de Roermondse architect ir. J.J.G. Zollner. In Limburg ontwierp hij gemeentehuizen (Geleen), kerken (Pius X te Echt) en andere overheidsgebouwen. Zollner gebruikte veel beton bij zijn ontwerpen, dat in die tijd nog niet veel werd toegepast. Over zijn ontwerpen zei hij het volgende :”Architectuur is kunst en geen kunstnijverheid. Utiliteit en schoonheid dienen samen te vloeien. Een architect moet een bouwtechnicus zijn met gevoel voor esthetiek en niet louter een vormgever.”

Het postkantoor in Beek, gebouwd door aannemer G.B. van Hoek uit Delft, was grotendeels uitgevoerd in glas en beton met een gebogen achtermuur met daarop een kroonlijst. In 1955 werd het kantoor in gebruik genomen. In het bestemmingsplan was naast het postkantoor een nieuw gemeentehuis en politiebureau opgenomen. Deze plannen werden niet uitgevoerd.

Het postkantoor werd in 1974 ingrijpend verbouwd. De typische voorgevel, met de aaneengesloten partij ramen in beton, verdween grotendeels achter een façade van kunststof. Een grote inbreuk op het ontwerp van Zollner. In 2001 werd aan de markt te Beek ’t Schip gebouwd, waarin verschillende winkels onderdak vonden, waaronder boekhandel Zandkuil. In deze zaak werd ook een postagentschap ondergebracht en het postkantoor aan de overzijde kwam leeg te staan. In 2006 werd het gesloopt en kwamen er appartementen.

 

Heerlen

 

Bron tekening: Rijckheyt.nl | Schets van het oude raadhuis aan de Geleenstraat

Heythuysen

Boven een foto van het kantoor van Heythuysen. Nu de kunstwinkel Arte Designo. Voor glaskunst, objecten en urnen.

Het eerste postkantoor in Heerlen dateert van 1877.

Het werd gebouwd aan de huidige Geleenstraat. Dit gebouw werd later omschreven als het oude raadhuis. Het was gebouwd voor een stadje met tussen de 5000 en 10000 inwoners.

Dit gebouw stamt uit 1877,  naar een ontwerp van de stadsarchitect van Venlo J.H.J. Kayser (1842-1917) en is in hoofdopzet een neogotisch gebouw met enkele eclectische onderdelen zoals de rondboogarcade bij de hoofdentree. Het bestond uit een driedelige opbouw met een rijzige middenrisaliet en twee niet geheel symmetrische ondergeschikte zijvleugels. Historici plakten op dit gebouw graag het etiket van een 19e-eeuwse katholieke architectuuropvatting (4). Het gebouw had neogotische elementen zoals de overheersende spitse dakruiter, sterk verticaal gerichte vensterpartijen, kleine pinakels en een grote met leien bedekte kap versierd met dakkapellen. Maar er zijn ook neorenaissancistische elementen zoals de stenen kruisvensters, ronde boogvelden en raamomlijstingen met geblokte lichte natuursteen. In 1930 verscheen er een stompe klokkentoren op het dak en de dakkapellen werden afgerond. De verbouwing leek op een eerste protest tegen al te uitbundig neogotisch vertoon. In tegenstelling tot het vrijstaande nieuwe raadhuis maakte het oude raadhuis wel deel uit van de lintbebouwing langs de Geleenstraat. Het was zo ruim opgezet dat de marechaussee, de gevangenis, het post- en telegraafkantoor, het kantongerecht en later zelfs het kantoor van de Staatsmijnen er konden worden ondergebracht. Met de mijnindustrie groeide de bevolking en werd het oude gemeentehuis om praktische redenen onbruikbaar. Vooral de gemeenteraad kreeg het te benauwd bij het roken van sigaren. Maar nog belangrijker zal zijn geweest dat het oude traditionele bakstenen stadhuis geen symbool meer was van de geest van de groeiende stad met een toenemend aantal moderne gebouwen.
Op 22 april 1937 besloot de gemeenteraad tot nieuwbouw en werd hier het kantoor van de Staatsmijnen gevestigd. Post was al veel eerder uit dit pand vertrokken naar nieuwbouw aan het Emmaplein (1901) (bron: https://www.heerlenvertelt.nl/2013/04/het-raadhuis-van-heerlen/)

Maastricht

Een voorbeeld van een postkantoor annex politiebureau staat aan de Stationsstraat 60. Een monument uit 1890. Dit postkantoor ligt in de wijk Wyck, een wat betere buurt tussen station en binnenstad.

“Het complex huisveste zowel een postkantoor als een politiebureau (beide met bovenwoningen). De gebouwen vormden stedenbouwkundig en architectonisch één geheel, maar presenteerden zich toch als afzonderlijke bouwmassa’s. Het verschil in opzet kwam niet alleen voort uit de wens om beide volumes een eigen aanzicht te geven, maar vooral door de verschillende bouweisen die enerzijds golden voor de Stationsstraat en anderzijds voor de Lage Barakken.

Het gebouw is opgetrokken in een rijk uitgevoerde, eclectische architectuur waarbij de Hollandse renaissance de boventoon voert, die kenmerkend is voor de bebouwing aan het begin van de twintigste eeuw in Nederland in het algemeen en in Maastricht in het bijzonder werd toegepast. Een bijzonder detail aan het exterieur is het yezeria-stucwerk in de boogvelden van de vensters. Hierbij is met gekleurde verdiepte vlakken (roodbruin) en hoog reliëf (geel) een afbeelding in het pleisterwerk aangebracht. Bij de vensters op de verdiepingen is hierbij een floraal motief gerealiseerd. Boven de centrale vensterpartij op de begane grond zien we drie medaillons: centraal een politieagent, links een hangslot met ketting en rechts een zwaard en knuppel. Boven het venster in de linker as van het postkantoor is de Maastrichtse stadsengel met wapenschild met ster aangebracht.”

(bron: https://www.resnovamonumenten.nl/politiebureau-lage-barakken-maastricht/)

Maastricht was overigens rijk gezegend met een aantal interessante postkantoren. Het eerste hoofdpostkantoor stond aan het Vrijthof, deed dienst tussen 1870 en 1896. Het werd in 1930 afgebroken. Post was, toen het huurcontract in 1896 afliep, al verhuisd naar de Sint Jacobstraat – hoek Papenstraat. Tot op 6 oktober 1918 het tweede postkantoor aan het Vrijthof geopend werd.

 

Linksboven en boven: Stationsstraat 60 in de wijk Wyck

Links: Het voormalige postkantoor op hoek Sint Jacobstraat (2-4) en Papenstraat uit 1896

Hierna  komen een aantal panden die een interessante herbestemming hebben gekregen aan de orde.  

Horst

Het “Post- en Telegraafkantoor” is gebouwd in neorenaissance stijl. In 1958 is het pand door de Rijksgebouwendienst ingrijpend verbouwd, waardoor het oorspronkelijke karakter grondig werd gewijzigd, in feite versoberd: alle versieringen zijn verdwenen. Het meest ingrijpende was het weghalen van de opgaande gevel aan de voorzijde, waardoor de T-vormige dakvorm veranderd werd in een zadeldak. Opvallend zijn de grote ramen, ronde strek met sluitstenen, de speklagen en daklijst in sierbaksteen, die in de zijgevel eveneens wordt aangegeven.

Op het voormalige gemeentehuis aan het Sint-Lambertusplein na is het voormalige postkantoor aan de Veemarkt het oudste openbare gebouw van Horst. Het imposante en rijk gedetailleerde gebouw is van een voor Horst lange tijd ongekende schaal. Het ontwerp van het gebouw kwam van de hand van de Venlose architect Henri Hubert Seelen (1863-1940). Het gemeentebestuur besteedde de bouw aan op 7 juni 1901. Aan de gevel is een steen aangebracht met het jaar van opening: 1902.

Het werk werd gegund aan Antoon Haegens die met 14.760 gulden de laagste inschrijver was.

Tegenwoordig is het pand als Chinees restaurant in gebruik. Het is een gemeentelijk monument.

Bron: LGOG via https://horst24.nl/2020/07/19/tijdreis24-postkantoor/

 

Veemarkt 3 in Horst, vroeger en nu. 

Kerkrade-West

 

Een oude ansichtkaart van het postkantoor Spekholzerheide

 

De Amalia tandkliniek (bron foto: website Amalia tandkliniek)

Hier vinden we de Amalia tandkliniek van waaruit de meest uitgebreide mondzorg plaatsvindt die men zich voor kan stellen.

Op https://kerkradewiki.nl/kerkrade/postkantoor-kerkrade-west/ vinden we een mooie toelichting bij het kantoor die ik integraal overneem.

“Dit postkantoor op de hoek van Kampstraat en het Willem-Sophiaplein 4 is op 11 januari 1962 officieel in gebruik genomen als Postkantoor Kerkrade-West ter vervanging van de hulppostkantoren van Kaalheide, Terwinselen en Spekholzerheide. Op dat moment gold het als het modernste kantoor van postdistrict Maastricht. Voor een bedrag van ruim vier ton (in guldens) is het gebouwd naar een ontwerp van architect Ir. J. Schoenmaekers uit Sittard door het Maastrichtse Bouwbedrijf Schols en Zn.

Via een overdekte ingang — compleet met draaideur — bereikte men een zeer ruime lokettenhal, waarin, het licht o.a. door de grote glaswand aan de voorzijde vrij spel had. In deze hal sprong direct de zeer fraaie metaalplastiek van de hand van de jonge Maastrichtse kunstenaar Pierre Tielen naar een ontwerp van prof. J. Stassen van Rolduc in het oog. Achter de twaalf loketten van marmer met glazen tussenschotten en een 13 meter lange glasbalie bevond zich de kantoorruimte. Als eerste kantoor in het Postdistrict Maastricht was het ingericht met stalen meubelen. Voorts omvatte het zeer royaal uitgevoerde gebouw een ontvangkamer voor de beheerder, een materieelruimte, een kluis, een grote bestelzaal en een ambtswoning voor de beheerder.

Het kantoor, waarvan de grootte in de toekomst eventueel verdubbeld had kunnen worden, telde 96 postbussen, die dankzij een zgn. zelfbedieningskantoortje bij de hoofdingang te allen tijde bereikbaar waren. In dit kantoor bevond zich tevens een telefooncel, die dag en nacht voor het publiek open was. De beheerder, die de leiding zou krijgen over vijf ambtenaren en elf bestellers, moest toen nog worden aangesteld. Vóór de ingang van het Postkantoor bevond zich een telefooncel.

Het kantoor heeft gefunctioneerd tot na 2001 en is in het kader van het algeheel afstoten en sluiten van de postkantoren ergens vóór 2006 verkocht. Vanaf 2006 is de Amalia tandkliniek in het gebouw gevestigd.”

Geleen

Aan de Mauritslaan 25 staat een fraai voormalig postkantoor uit 1931. Hier is het hoofdkantoor van Pinkpop gevestigd.  Al in 1922 kocht het Rijk de grond. Door de groei van de mijnen werd uitbrieding van het (te) kleine hulpkantoor noodzakelijk. De bouw zou 66.700 gulden gaan kosten. Daarbij inbegrepen een extra zware fundering. De aanwezigheid van de mijn gaf kans op verzakkingen. Op 2 november 1931 werd het gebouw in gebruik genomen, toen nog onder de naam Lutterade. Opvallend is dat het gebouw laagbouw is. Dat zal  ook wel er mee te maken hebben gehad dat de bodem misschien minder stabiel zou zijn. Na de oorlog werd het hulpkantoor een hoofdkantoor. Op en bepaald moment kreeg de telefoondienst een eigen gebouw en werd de ruimte voor de post vergroot. Maar in 2009 ging het gebouw dicht. Post wilde het verkopen voor € 1,7 miljoen. Smeets van Pinkpop kreeg het voor de helft en verbouwden het voor € 700.000. Het is nu niet alleen een kantoor, maar ook een tentoonstellingsruimte. Kortom: een poptempel.

(Vrij naar:  Koos Havelaar en Annette Wiesman Herbestemming van postkantoren NAI010 uitgevers 2013)

Hoensbroek

In 1906 kreeg Hoensbroek een hulppostkantoor bovenaan de Kouvenderstraat. In 1915 kwam er een hulpkantoor tegenover de ingang van de Staatsmijn Emma, kantoor Treebeek. In 1961 werden beide kantoren opgeheven en het nieuwe postkantoor aan de Mgr. Nolensstraat 27 betrokken.

De ruime trappartijen en de gebogen luifels geven het pand een opvallend en tegelijkertijd klant-vriendelijk karakter. Men kon zelfs buiten zijn post-zaken afhandelen indien men dat wilde. Eén van de loketten was in de buitenmuur gevestigd en kon via een trapje worden bereikt. De eerste en tweede verdieping staan op een hoge plint van mijnsteen. Een lange reeks van lage bovenlichten onderstrepen deze compositie. De brede bandvensters, de luifellateien en balkons verraden Corbusiaanse invloeden. De additionele luifel op de hoek, met acht gewelfde delen en een sculpturale drager, geeft aan het geheel een kunstzinnig charisma. Zorgvuldige details zoals de zwevende traptreden onder een luchtige balustrade maken dit gebouw tot een mooi voorbeeld van vriendelijk modernisme. 

Architect Theo Boosten (1920-1990)  zoon van architect Alphons Boosten (1893-1951) is ook bekend van de zogenaamde Boosten-driehoek (brandweerkazerne, politiebureau en mijnschool) in Heerlen. Zijn werk is als ‘Maastrichtse School’ omschreven en vormde een inspiratiebron voor een jonge generatie architecten. Het postkantoor doet tegenwoordig dienst als tandartsenpraktijk met boven.

Citaat van: https://openmonumentendagheerlen.nl/omdh/voormalig-postkantoor/woningen.

Links:

Drie maal het elegante kantoor aan de Mgr. Nolensstraat 27 in Hoensbroek

Griendtsveen

Griendtsveen (een dorp waar ik nog nooit van gehoord had – het ligt in de gemeente Horst) in 1885 ontstaan door de ontginning van de Peel.   Het vrijstaande voormalige postkantoor met woonhuis voor de postbode, gebouwd omstreeks 1900, is een rijksmonument. Het pand is gebouwd in de stijl van het traditionalisme. Het ontwerp wordt toegeschreven aan architect L. Kooken uit Eindhoven. Het monument is in de dorpskern gesitueerd nabij de parochiekerk van Griendtsveen. Het adres is Barbarastraat 37.

Het monumentenregister vermeldt het volgende (https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/523272):

Het voormalig postkantoor van Griendtsveen met woonhuis bezit cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een klein postkantoor met woonhuis voor een veenontginningskolonie een zogeheten companytown. Het postkantoor bezit architectuurhistorische waarde wegens de toegepaste bouwstijl en de ornamentiek. Ensemblewaarde bezit dit object als onderdeel van het beschermd gezicht Griendtsveen en de situering in de kern van dit dorp. Het voormalig postkantoor is van algemeen belang op grond van de hoge mate van cultuurhistorische en architectuurhistorische zeldzaamheid en de gaafheid.

Links: 2x Griendtsveen, een oude ansichtkaart en een foto van foto4you

Sint Odilienberg

En tenslotte vind ik dit wel een mooi pand. In. Uit 1911, een gemeentelijk monument, traditionalisme met invloeden van de Jugendstil. Het voormalige postkantoor (Hoofdstraat 11) kwam in 1910 tot stand met een sobere neorenaissance-detaillering. Nadien is de terug liggende gevelpartij verhoogd.

Maak jouw eigen website met JouwWeb