Rondreis door Zeeland – deel 1

Het is winter als we dit schrijven. Koud, nat, weinig daglicht. Tijdens onze rondreizen zijn we nog nooit in Zeeland geweest. Dat is ook wel ver weg vanaf Leek of Bathmen. Maar niets stuit onze “Wanderlust”! Gerard ging virtueel op pad naar onze meest zuidwestelijke provincie. Hij bereisde alle (voormalige) eilanden en Zeeuws-Vlaanderen. Aan Zeeuws Vlaanderen is nog een afzonderlijke pagina gewijd.

Inleiding

De Provincie Zeeland kent rust en ruimte. Wikipedia raadplegend kent de provincie in totaal 234 steden, dorpen en buurtschappen. In 53 plaatsen vonden we een of meerdere panden, waar ooit een postkantoor was gevestigd.

In 1850 nam, aanvullend aan de Postwet, de minister het besluit nam om een lijst met 120 gemeenten op te stellen waar perse een postkantoor moest komen. Hiervan bleken er tien in de provincie Zeeland te liggen. In 1892 waren er 13 hoofdpostkantoren, in 1905 15.

We zijn in eerste instantie op zoek gegaan naar die 15 om te zien wat het ooit was en nu geworden is. Daarnaast bespreken we hulppostkantoren, die qua erfgoed de moeite van het vermelden waard zijn. Of omdat het gewoon mooie panden zijn.

We behandelen de materie per eiland. Eerst Walcheren en Zeeuws Vlaanderen en daarna Schouwen- Duiveland, Tholen en Noord- en Zuid-Beveland. Met uitzondering van Zeeuws-Vlaanderen waren het rond de vorige eeuwwisseling allemaal nog eilanden waren.

In het Zeeuws Archief zit veel archief- en beeldmateriaal onder het trefwoord postkantoor. Veel is ook afgeschermd, we zijn niet ter plaatse wezen kijken, dus we doen het met het beschikbare deel. Daarnaast was Google Maps behulpzaam, en troffen we op internet nog  andere interessante websites aan die de moeite waard waren om na te pluizen.

Ter oriëntatie een kaartje van Zeeland, bron: Kingatlas 1981

Middelburg, Lange Noordstraat. Een foto uit het Zeeuws Archief (P-515). De foto dateert uit de periode 1910-1920.

Nog een foto uit het Zeeuws Archief (F-21). "Gezicht op de Lange Delft vanaf de hoek met de Sint Janstraat  met links de houten gevel en rechts het postkantoor." De foto lijkt dubbel, maar het is een zgn. stereofoto.

Rechts twee foto's van het gebouw zoals het er nu uit ziet. Aangetroffen op Funda.

Onder: Arnesteinweg 9, een gebouw uit 1984, nu is hier Remijn Tweewielers gevestigd. Bron Streetview 2010 (op Streetview 2016 zien we dat het te koop is)

Middelburg

We beginnen de rondreis in Middelburg, de provinciehoofdstad, jarenlang de zetel van eerst de inspectie en later het postdistrict. Hoewel,  in 1924 werden om redenen van kostenbesparing de inspecties Middelburg en Dordrecht opgeheven om een nieuwe inspectie te vormen gezeteld in Breda. Dit volgens een bericht in het Dagblad van Noord Brabant. Of het is niet waar of het is later weer terug gedraaid.

Er is in de loop der tijd wel vaker geschoven met de hoofdzetel. In de loop van de geschiedenis kennen we vanaf 1955 het postdistrict Middelburg, het EKP Roosendaal, de Regio Zuid-West met zetel in Rotterdam vanaf 1989, het rayon Zeeland, gevestigd in Goes vanaf 1994, tot uiteindelijk het gehele gebied werd ondergebracht in de area Zuid West samen met het Rotterdamse gebied.

De inspectie Middelburg bestond in 1905 uit 15 hoofdpostkantoren in de provincie Zeeland en 11 in de provincie Noord Brabant. We richten ons in dit artikel op het Zeeuwse deel.

In het Zeeuws Archief liggen archivalia van de directeur van het postkantoor opgeslagen. Die directeur zetelde aanvankelijk aan de Lange Delft, niet ver van de hoek met de Sint Jansstraat. 

Het gebouw werd in 1872 aanbesteed en vanaf 1875 werd het postkantoor ondergebracht in het Koninklijk Postkantoor aan de Lange Noordstraat 48.  Het draagt de titel “Koninklijk Postkantoor”, dat duidt er meestal op dat het Rijk voor de realisatie heeft gezorgd.

Op die plek is het blijven staan, in 2011 werd de laatste vorm van dienstverlening gestopt. Om het aan de nieuwe eisen aan te passen heeft onder leiding van rijksbouwmeester Knuttel in 1911 nog een flinke restauratie plaatsgevonden. En in 1950 is het nog een keer verbouwd. Het ziet er nu zo uit, het huisvest thans een soort bedrijfsverzamelgebouw. Het postdistrict Middelburg heeft er ook lange tijd gezeten.

Bij de splitsing binnen (toen) Post BV tussen Postverkeer (PV) en Postkantoren (PK), begin jaren negentig, ging het naar PK, het logistieke werk werd al in 1984 verplaatst naar de Arnesteinweg 9.  Inmiddels zit aldaar “Remijn tweewielers”. 

In het winkelcentrum Dauwendael was tot het begin van de jaren 90 een postvestiging aan het Goudend. Sinds enige jaren is hier bij de Primera Van 't Westende een Businss Point gevestigd. Mooie foto's van: Op www.wijzijndestad.com

Ook de twee foto's hier onder zijn van deze site. Te mooi om te laten liggen. We zien een rijdend postkantoor en de drukte voor de loketten aan de Lange Noordstraat.

Het Vlissingens postkantoor van de hand van Knuttel aan de Steenen Beer 2-4 was van 1912 tot 1983 in gebruik. In 1984 werd het verkocht aan een architectenbureau dat op zoek ging naar een goede bestemming. In 1987 bleek dat allemaal te duur. Nadat de brandweer het als oefenobject had gebruikt werd het gesloopt in 1991. In het Zeeuws Archief zijn prachtige ansichtkaarten bewaard gebleven. Onder zien we dat het dicht bij de RK kerk stond.

Vlissingen

De spoorlijn werd in 1873 doorgetrokken tot Vlissingen. In 1876 startte de Stoomvaart Maatschappij Zeeland een lijndienst op Engeland. Onderdeel van het traject Berlijn-Londen.  Dat jaar werd er ook een contract voor het vervoer van post afgesloten. Bij het station verscheen een postgebouwtje. 

Een postkantoor werd in Vlissingen begonnen aan de Houtkade. In 1910 realiseerde het bureau van Rijksbouwmeester Knuttel een nieuwbouwpand aan de Steenenbeer 2-4 in Vlissingen. Gigantisch groot gebouwd vanuit de gedachte dat het onderdeel uitmaakte van Vlissingen, de poort naar Groot-Brittannië. Een beetje megalomaan idee vanuit het Vlissingense.  Ambities die nooit verwezenlijkt zijn. In 1983 stopte het postkantoor, in 1991 ging het pand tegen de vlakte. Er kwam een parkeerplaats. De postverwerking ging naar het Stadhuisplein en waarschijnlijk later ook naar de Alexander Gogelweg 14. Op streetview zien we dat nu hier de Dierenbescherming gevestigd is. Aan het Stationsplein werd het grote complex gedeeld met de ABN-AMRO en het havenkantoor.

Vlissingen treurde toen het statige gebouw werd afgebroken, foto en klaagzangen vonden we op Facebook.

Links: op 18 september 1981 zien we in de PZC de aankondiging van een nieuw postkantoor aan het Stadhuisplein.

Boven zien we de bouw vanuit de Badhuisstraat. Links is het gebouw waar de AMRO Bank zal komen, rechts het bestaande gebouw van de NV Haven van Vlissingen. (Zeeuws Archief 10446). Onder zien we Aagje Dekenstraat 10 waar vanaf 1992 een vestiging van Postkantoren BV gevestigd was. Nu Big Bazar.

 

 

Veere

Middelburg en Vlissingen waren in 1905 de enige twee hoofdpostkantoren op Walcheren. Je zou verwachten dat Veere, gezien de reputatie van het plaatsje, ook tot dit rijtje hoorde. Het herbergde immers een postkantoor in een schitterend pand uit 1611. Aan de Kaai 19, een pand met de status van rijksmonument. Maar blijkbaar bleef het in de postale organisatie een hulppostkantoor (en dit al vanaf 1850). Waarschijnlijk was Veere in de zomermaanden een erg druk kantoor, maar buiten het seizoen allerminst. In 1904 (ander bronnen 1906) heeft het bureau Knuttel het pand onder handen genomen en er een postkantoor van gemaakt.

Uit 1738 dateert een brief met een poststempel TERVEERE. Tijdens de Franse bezetting 1811-1813 werd voor de post gebruik gemaakt van departementsstempel 125. In 1818 werd het kantoor opgeheven.

Dit gebouw dateert in zijn huidige vorm uit 1878, toen er een slagerswinkel werd gevestigd. In 1886 werd het verkocht aan een veerschipper. Die het later verkocht aan het Rijk voor verbouwing tot postkantoor. Nu is er een Italiaans restaurant gevestigd. (Bron foto: Tripmaster)

In Nederland hebben weinig postkantoren het tot een afbeelding op een postzegel geschopt. Het postkantoor van Veere is een uitzondering. In 1990 verschenen er postzegels met dit kantoor en met het pas geopende hoofdkantoor van KPN in Groningen.

Voor het cartografisch bewustzijn nog twee kaartjes. Links de uitgangsgebieden in 1968. De zwarte puntjes zijn de hoofdpostkantoren. Op Walcheren Middelburg en Vlissingen. Rechts zien we dat deze kantoren ook in 2006 nog van belang waren als voorbereidingscentrum.