Plek voor de Posterijen op het station van Groningen

De weg van de brief in 1950: Een avontuur met de nachtposttrein

Post wil voor haar klanten brieven en pakjes van punt A naar punt B brengen. Zo simpel klinkt het. Je stopt een poststuk in een brievenbus of geeft een pakje af bij een balie en je rekent er op dat zo’n poststuk dan de volgende dag bezorgt wordt. Het is aan post om dit proces goed te organiseren. Vele malen heeft Post onder de naam “De weg van de brief” aan het publiek proberen uit te leggen hoe ingewikkeld is, hoe hard er gewerkt wordt in weer en wind en hoeveel plezier Post er aan beleeft als dit goed gaat.

In de loop der jaren is dit proces herhaaldelijk gewijzigd omdat het transport geoptimaliseerd kon worden, processen geautomatiseerd werden. Of gewoon, omdat iemand iets slims bedacht. Onder druk van steeds groter hoeveelheden post was dit ook wel noodzakelijk. Onder de druk van steeds kleinere aantallen brieven en groter aantallen pakjes ontstond er na het jaar 2000 een nieuwe noodzaak.

Maar laten we eerst een terug gaan in de tijd, naar het jaar 1950. Op YouTube vinden we een aantal prachtige zwart-wit films. Drie filmpjes:  Nachtposttrein  deel 1-3.  Samen duren ze een half uur. Zoek bij PTT Post.  https://www.youtube.com/watch?v=sXs8nMv6PCA&ab_channel=JannemanVaarwater

Janneman Vaarwater heeft ze op YouTube geplaatste.  In duister en dreigend zwart-wit zien we hoe een brief die gepost wordt in Roodeschool, in het puntje van Groningen zijn weg aflegt naar Ina Verburg aan de Weststraat 91 in Aardenburg, Zeeuws Vlaanderen.

De brief wordt gepost op het einde van de middag. Ronkend vertelt een Philip Bloemendaal-achtige stem dat dit slechts één van de anderhalf miljoen  brieven is die in nachtpostnet op reis gaan. Een besteller doet de buslichting om 19.00 uur en brengt de post naar het kantoor waar de brieven gestempeld worden, gesplitst in grof en fijn en gesorteerd worden op een van de 1371 bestemmingen in Nederland. Brieven worden gebundeld in een zak gegooid, de zak wordt naar het station in Roodeschool gebracht alwaar een (stoom)trein, een lokaaltje, de zakken naar de stad Groningen brengt. Daar komt de post uit de hele provincie Groningen samen.

In een postrijtuig van een vrachttrein worden de sorteerkasten al klaar gemaakt. Om 21.19 uur gaat de trein rijden; de post voor Zwolle en omgeving wordt er snel uit de zakken gesorteerd. Alle bundels voor Zeeland komen in de zakken voor Brabant/Zeeland. Om 11 uur, in Zwolle, wordt post overgeladen in een rijtuig uit Friesland, na een half uur gaat de twee keer zo lange trein verder. In Amersfoort vind weer een uitwisseling met de trein uit Enschede plaats en wordt de bemanning gewisseld. De trein uit Amersfoort vertrekt naar Utrecht waar de zak voor Zeeland wordt overgeladen op de trein uit Amsterdam die naar Den Bosch en Maastricht zal vertrekken. In houten karren vind het zware transport over de perrons plaats. Sterke spieren zijn een noodzaak in dit vak!

Om half 2 is de trein weer onder stoom. Snel moeten de zakken voor Zeeland geopend worden, want in de trein wordt de post gesorteerd op de plaats van bestemming  in Zeeland. Met krijt zijn de namen van de plaatsen bij de vakken geschreven. De bundels voor Zeeuws Vlaanderen gaan allemaal in één zak.

Als de trein om half 3 in Den Bosch is worden snel de zakken in auto HZ 88445 gesmeten voor een nachtelijke rit door Brabant. Bij het kantoor in Roosendaal worden om 10 voor 4 de zakken gesplitst in de open lucht. Vanaf hier vertrekken nu twee auto’s; één naar Zuid Beveland en Oost-Zeeuws-Vlaanderen en één naar Walcheren en West-Zeeuws-Vlaanderen. Het is daglicht geworden als op de binnenplaats van het postkantoor in Vlissingen de laatste sortering plaatsvindt en een zak voor Aardenbrug gereed wordt gemaakt. In een oude legerauto wordt het stuk met de veerpont naar Breskens afgelegd, alwaar de zak overgeladen wordt op een iets moderner type auto. Over de landweggetjes, achter paard en wagen aan, wordt de weg naar Aardenburg afgelegd. In Aardenburg maakt de besteller zijn loop klaar, zet de post op straat en huisnummer en even over acht wordt de brief bij Ina in de bus gedaan. Op de stoep leest Ina de uitnodiging voor een logeerpartij in Roodeschool. Onbewust van het feit dat de mannen van de PTT het motto “Vandaag gepost, ’s morgens besteld” maar weer eens waar gemaakt hebben. Door weer en wind, in eendrachtige samenwerking met de spoorwegen. Zelfs over de grootste afstand die in Nederland mogelijk is.

In onze 21^e -eeuwse ogen lijkt dit allemaal ingewikkeld en omslachtig, de hoeveelheid handarbeid is shockerend, maar we moeten wel beseffen dat dit maar vijf jaren na de Tweede Wereld oorlog is. Binnen die vijf jaren heeft Post weer een noodzakelijke infrastructuur opgezet die communicatie met het hele land binnen 24 uur mogelijk maakt. Fijn voor het particuliere berichtenverkeer, een noodzaak voor de economie.