Het Postmuseum aan de Zeestraat

De start

Al in 1872 werd het eerste postmuseum ter wereld gesticht, in Berlijn, door Generalpostdirektor Heinrich von Stephan. Dit voorbeeld werd nagevolgd door veel ander landen. Het was een particulier die de aanzet gaf tot een Nederlands Postmuseum. De heer P.W. Waller schonk in 1924 zijn filatelistische verzamelingen aan de Staat onder de voorwaarde dat de Staat zou bijdragen aan het stichten van een “rijkspostmuseum”. Het Staatsbedrijf der PTT vond het een goed idee en was van mening dat in het museum de geschiedenis van de posterijen, telegrafie en telefonie uitgebeeld moest worden. Een bedrijfsmuseum. Prompt ging de PTT zelf verzamelen. Ook het levende bedrijf moest getoond worden. Het museum werd een zelfstandige stichting. In 1929 werd het museum geopend aan de Zeestraat. In een aangekocht pand, de voormalige Koninklijke Bazar uit 1843.

 Bij het 50-jarig bestaan in 1979 schreef drs. Ph. Leenman, directeur-generaal der PTT in Het PTT-bedrijf Deel XXI nr. 3 mei 1979 ”Er zijn ruimschoots voldoende aanwijzingen voor de verwachting dat het Postmuseum zijn taak in de toekomst met élan zal blijven vervullen en zich op deze wijze met ere in het Nederlands museumwezen zal handhaven.”

Verbouwing en verzelfstandiging

In 1980 werd het pand ingrijpend verbouwd, op 2 oktober 1985 heropende Prins Bernard het vernieuwde museum, 10 jaar later werd het vergroot, na aankoop van een belendend pand.  Nummer 82, een pand uit 1916, gebouwd als Theosofentempel. De vrijmetselaren hadden er een loge gevestigd. Sjaak Bral noemt dat in zijn column in het AD  van 31 januari 2024: “Zeg maar gerust een ereloge: het betonnen gewelf is een attractie op zich.”

De naam werd in 1989 gewijzigd in PTT Museum. Dat was logisch want van het begin af aan was het de bedoeling om aandacht te besteden aan zowel post als telegrafie en telefonie.

In 1998 komt het museum op meer afstand van de PTT te staan. De stichting mag het gebouw kopen voor f 1 en krijgt van de voormalige PTT, die zich dan splitst in KPN en TPG (TNT Post Groep) een bruidsschat mee van f 78 miljoen.  Aan de Zeestraat 80 kon men van enkel de rente al de boel draaiende houden, zo was de gedachte. Maar de bruidsschat verdampte in de tijd. Zie hier na.

Het krijgt ook een nieuwe naam: Museum voor Communicatie. De bezoekers kunnen hier alles op het gebied van communicatie ontdekken, afgekort wordt het MusCom. Dit is overigens een trend die we internationaal zien (Bern, Berlijn). Meerdere postmusea veranderen van koers.

In opspraak

Helaas raakt het museum dan in opspraak. Tobias Walraven trad aan als directeur en de nieuwe plannen werden erg kostbaar.  De nadruk was komen te liggen op een zalencentrum met een daarbij gelegen museum over de post.

Het journalistieke onderzoek collectief Follow The Money (FTM) publiceerde uitgebreid over misstanden. Volgens FTM bleek dat museumdirecteur Tobias Walraven jaarlijks grote bedragen voor zichzelf declareerde. Walraven verdiende ook veel meer dan bijvoorbeeld de directeur van het Rijksmuseum.  Ook huurde hij voor een bedrag van bijna 400.000 euro bedrijven in waarvan hijzelf bestuurder en aandeelhouder was. Op basis van deze negatieve berichtgeving besloot de directeur op te stappen. Daarnaast heeft het museum te kampen met tegenvallende bezoekersaantallen. In perspublicaties lezen we: “Rasondernemer Tobias Walraven is begin 2016 door de raad van toezicht van het Museum voor Communicatie gevraagd als interimmer om orde op zaken te stellen bij het zieltogende, stoffige museum. Hierop maakt hij een plan, bezuinigt op personeelskosten en laat het museum in anderhalf jaar tijd voor circa € 11 miljoen ombouwen tot een horeca- en zalencentrum. Een ander voorbeeld van de veranderde koers is het afstoten van de uitgebreide filatelistische collectie. Die wordt ondergebracht bij het Nationaal Archief. Het bedrag van € 11 miljoen  bedrag typeert een oud-museumdirecteur als ‘exorbitant veel’. Het museum had in 2016 een balans van bijna 2 miljoen euro en zag circa 26.000 bezoekers verschijnen.” De voorzitter van de Raad van Toezicht ziet het probleem niet zo. Willem Ackermans  laat in het FD weten dat de opdrachtverlening aan de bedrijven waarin Walraven zakelijke belangen heeft, geen rol heeft gespeeld. Volgens hem is ook toegezien op een marktconforme prijs. Zijn voorkeur had het niet om deze bedrijven in te schakelen, maar: “Zaken moesten snel gerealiseerd worden. Er was geen tijd te verliezen.”  Walraven verweert zich in de pers:

Den Haag Centraal maakt zich wel zorgen. “De collectie van COMM wordt in ‘een bredere context’ geplaatst. Wat er dan met alle PTT-objecten gaat gebeuren – de hoofdmoot van de collectie – is onduidelijk. Eerder is overigens al de verzameling postzegels, een van de rijkste collecties ter wereld, overgedragen aan het Nationaal Archief. Beeld en Geluid en COMM hebben op 2 juli een samenwerkingsovereenkomst getekend.  Het bestuur van COMM wordt uitgebreid met de algemeen directeur van Beeld en Geluid, Hagenaar Eppo van Nispen tot Sevenaer. Tom De Smet van Beeld en Geluid wordt algemeen directeur van COMM. De huidige directeur Adriaan Wagenaar en adjunct-directeur Sarah-Jane Earle worden respectievelijk zakelijk directeur en hoofd museale zaken. In het najaar wordt gestart met de nieuwe programmering.”