De Achterhoek Revisited    Deel 2

Doetinchem

Ook Doetinchem heeft een (rijks)monumentaal postkantoor aan de Nispenstraat 2-4. Zie de uitgebreide beschrijving op:

https://rijksmonumenten.nl/monument/513131/voormalig-postkantoor-en-directeurswoning/doetinchem/  We citeren: “Dit plastisch vormgegeven, voormalig POSTKANTOOR met DIRECTEURS-WONING uit 1920, is gelegen in het centrum van Doetinchem aan de noordzijde van de Burgemeester van Nispenstraat. Het gebouw is opgetrokken in de Amsterdamse school-stijl. Het postkantoor is aan de noordoostzijde uitgebreid met een in een gelijke stijl opgetrokken uitbouw onder een plat dak. Het geheel is gebouwd naar ontwerp van de ARCHITECT JOSEPH CROUWEL (1885-1962).” Crouwel is als rijksbouwmeester verantwoordelijk geweest voor de bouw een groot aantal postkantoren. “In 1975 is het pand inwendig grotendeels verbouwd voor de Sociale Dienst, de toenmalige gebruiker. De indeling van de bovenverdieping is nog origineel.”  Onder het trefwoord  waardering lezen we: “Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een postkantoor in de Amsterdamse schoolstijl. Het exterieur van het object is bijzonder goed en gaaf bewaard gebleven. Het pand valt op door de bijzondere vormgeving, de goede verhoudingen, het materiaal gebruik en de detailleringen. Het object bezit een natuurstenen wapenschild ontworpen door de bekende beeldhouwer Willem Brouwer.”

Na verlies van zijn originele functie, al decennia geleden, is het monument in 2010  omgetoverd tot Stadsmuseum en Grand Café. De opgave was om met behoud van de nog resterende cultuurhistorische waarden dit rijksmonument herbestemmen, functioneel maken en zijn plek teruggeven in de stad. Op de site  https://www.herbestemming.nl/projecten/voormalig-postkantoor-doetinchem vinden we dat Boerman Kreek Architecten  in 2006 voor de gemeente Doetinchem een haalbaarheidsstudie gemaakt voor de totale financiële investering van een mogelijke herbestemming. In september 2009 is er met spoed subsidie aangevraagd bij de provincie Gelderland in het kader van de recessiebestrijding en de inzet van gelden bij dit project. Dit werd gehonoreerd, mits het project voor eind december 2010 afgerond kon zijn. Dit is, ondanks de krappe planning, in goed overleg gelukt.

In 1970 kreeg Doetinchem een nieuw postkantoor dat voor de regio de VC- functie kreeg. In 2010 werd het afgebroken. Nu staat aan de Hofstraat 12 een imposante Mediamarkt.

Zevenaar

Zevenaar ligt eigenlijk niet in de Achterhoek, maar in het aangrenzende gebied de Liemers. De ligging dichtbij de grens met Duitsland heeft voor een groot deel de postgeschiedenis van Zevenaar bepaald.  Op de website  van Liemers Verleden (Het Streekarchivariaat) wordt hier verslag van  gedaan.https://www.liemersverleden.nl/streekarchivariaat-de-liemers-en-doesburg/zevenaar/historie-zevenaar/abc-zevenaar/postgeschiedenis-zevenaar/

“Op de postroutes ontstonden pleisterplaatsen, waar voerlieden en postiljons konden overnachten en waar de paarden konden worden gewisseld. Op die pleisterplaatsen ontstonden ook bestelhuizen. Een voor Zevenaar in economisch opzicht belangrijke gebeurtenis vond plaats in 1731. Toen werden de van Arnhem over Doesburg, Doetinchem en Anholt naar Wezel rijdende postwagens over Zevenaar en Elten naar Emmerik geleid en vandaar over Rees naar Wezel. Op 22 april 1808 komt Zevenaar in het bezit van een overeenkomst ondertekend door Lodewijk Napoleon, de koning van Holland. Onder punt 8 van de overeenkomst werd bepaald, dat de regeling van de posterijen op de oude, Pruisische, voet zou worden voortgezet. Op 26 juli 1850 treedt de nieuwe Postwet in werking. In Staatsblad nr. 41 worden vestigingen van postkantoren bekend gemaakt. Zevenaar wordt hierin genoemd en krijgt dan zijn eerste postkantoor. Bij Koninklijk Besluit van 26 juli 1850 nr. 66 wordt als eerste directeur aangewezen F.A. Lambert. Het postkantoor is ondergebracht geweest in particuliere lokaliteiten op verschillende plaatsen in de stad; meestal woonde daar ook de directeur.

Een voor Zevenaar uitermate belangrijk gebeuren vond plaats op 15 februari 1856. Op die dag werd het baanvak Arnhem-Emmerik van de Nederlandsche Rhijnspoorweg Maatschappij in gebruik gesteld. Zevenaar verkreeg hierbij een spoorwegstation dat tevens grensstation was. De posterijen namen voor het briefvervoer speciaal ingerichte wagons in bedrijf, waardoor al spoedig het diligencevervoer kwam te vervallen. …Op de hoek Markt – Nieuwe Doelenstraat, werd een perceel geschikt bevonden om een eigen postkantoor te bouwen. De ingebruikname van het postkantoor vond plaats op 28 juni 1916.” Oorspronkelijk lag het gebouw aan de Doelestraat 10-12, maar bij een omnummering werd dit Markt 59. Het is een creatie van Rijksbouwmeester Peters. In juli 2017 lezen we op de site van De Gelderlander dat de firma “Dutch Realestate” het pand wil kopen van TNT Real Estate (vraagprijs was € 850.000). Het plan is de bovenetages geschikt te maken voor kamerverhuur en de begane grond in te richten als kantoorruimte. Op een recente foto op Streetview zien we dat Dutch Realestate zelf haar intrek heeft genomen in dit gemeentelijk monument.

Zevenaar kent nog een interessant gemeentelijk monument: het voormalig pakketpostgebouw aan Stationsplein 7, ook van de hand van Peters uit 1914.

Doesburg

In het mooie stadje  Doesburg was het postkantoor gevestigd in het huis Gasthuisstraat 20/Herestraat 2 te Doesburg,  een dwars hoekhuis met een maniëristische in- en uitgezwenkte zijgeveltop met pinakels uit circa 1600. In 1878 werd het verbouwd tot een gemengd Post- en Telegraafgebouw. Op dit moment is er “Sonneveld Rijwielen” gevestigd. Zo’n honderd jaar geleden vond een bouwvakker op de zolder van het voormalige postkantoor van Doesburg een hele bijzondere schat: honderden brieven uit het laatste kwart van de 18e en het eerste decennium van de 19e eeuw. Brieven die de geadresseerden nooit hebben bereikt. Nu nog is de inhoud van deze brieven interessant voor iedereen die zich een beeld wil vormen van hoe het leven toen was. Het gaat om brieven in het Nederlands, Frans, Duits, Hebreeuws en Engels, met een gevarieerde inhoud. Er zijn bedelbrieven, liefdesbrieven en soms ook scheldbrieven. Lees meer op: https://doesburgvertelt.nl/doesburgvertelt2020/6-een-bijzondere-brievencollectie-intro/de-doesburgse-brievencollectie/

Op YouTube vonden we een leuk filmpje dat het monumentale gebouw goed laat zien. https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=FCS_mBUfN2c

In 1989 nam Post haar intrek in het charmante pand aan de Zandbergstraat nummer 15.

Zutphen

Een aantal jaren geleden brachten we al een bezoek aan Zutphen en bewonderden een monumentaal hoogtepunt van wederopbouwarchitectuur aan de Molengracht nummer 2. Zie https://een-postgeschiedenis.jouwweb.nl/architectuur-en-kunst/monumenten-uit-de-wederopbouwperiode-2

Even een stukje geschiedenis:  Na het bombardement van 1944 en het vertrek van het Oude en Nieuwe Gasthuis werd in het stationsgebied een nieuw stratenplan ontworpen, waarbij het station naar het oosten opschoof en een directe verbinding met de Overwelving kreeg. Een van de hoogtepunten is het station zelf. Maar op de hoek van de Stationsstraat en de eveneens nieuw aangelegde Molengracht staat een tweede hoogtepunt uit de wederopbouw: het markante postkantoor (Gerritsen en Cramer, 1954), een mooi voorbeeld van het compromis tussen modernisme en traditie uit de vijftiger jaren. Het betonskelet is bekleed met baksteen, de entree en de directeurskamer zijn op traditionele wijze geaccentueerd. De subtiele traptoren, met de van buiten goed zichtbare wenteltrap, markeert de knik tussen Overwelving en Stationsstraat. Let op de boeiende composities van de kleine ramen in de kopse gevel. Ook aan het eind van de lange gevel is zo’n “spel” met ramen te zien. Aardig zijn de gevelsteentjes langs de Molengracht die de weg van een brief tussen het posten en de bezorging weergeven.

Sinds 2010 is het postkantoor niet meer als zodanig in gebruik. Op de begane grond is sushirestaurant HAI gevestigd en op de bovengelegen verdiepingen is zorgpartij GGNet gehuisvest. Op de achtergelegen parkeerplaats zijn 28 parkeerplekken.  Op de site van Prime Pitch Asset Management staat een bericht dat zij de aankoop afgerond hebben van het voormalige postkantoor in het centrum van Zutphen. “Het gebouw is door Prime Pitch verworven met de bedoeling de kantoorruimte te transformeren naar woonappartementen. De locatie van het gebouw is uniek en zeer centraal: zowel het station als de historische binnenstad zijn op steenworp afstand. Verkoper is een consortium van particuliere beleggers.”

Als we nog even terug in de tijd gaan dan noteren we dat vanaf 1895 het verenigde P&T gebouw stond aan de Kuipersstraat 7a, het dateerde van 1895. In 1992 kreeg Zutphen een splinternieuw voorsorteercentrum. Op Streetview zien we dat het in oktober 2008 nog volop in bedrijf was , in 2014 oogt het leeg op Streetview. In 2018 zien we een groot bord “Te Koop”; maar liefst 5054 m².

En zo beëindigen deze rondreis door de Achterhoek. Een streek met een aantal prachtige postale monumenten! In termen van Michelin ***. Drie sterren, de reis waard!

De foto's op deze pagina's zijn slechts voor een klein deel zelf gemaakt. Veel dank aan de historische verenigingen, Funda en een enkele keer de regionale pers.