Midden Brabant  Tilburg

Grote delen van Nederland hebben we inmiddels bezocht op onze zoektocht naar de postkantoren van vroeger. West- en Oost Brabant hebben we bezocht. Ook van de postale geschiedenis van ’s Hertogenbosch hebben we verslag gedaan. Maar aan het midden van de provincie, de streek rond Tilburg, ’s Hertogenbosch en Eindhoven hebben we weinig aandacht besteed. Dat gaan we in een aantal afleveringen proberen goed te maken.

Het eerste postkantoor in Tilburg was gevestigd op de Heuvel. Schepen Nicolaas Verhaar was van 1754 tot 1812 tevens postmeester en hield kantoor aan huis. Tot  september1871 zouden de directeuren van het postkantoor in Tilburg kantoor aan huis houden, zéér gebruikelijk in die jaren. In 1871 werd  aan de Willem II-straat,  hoek Telegraafstraat een nieuw pand voor de post- en telegraafdienst gebouwd. De ingang van het postkantoor kwam aan de Willem II-straat (die eerder de Comediestraat werd genoemd). Voor het telegraafkantoor lag de ingang aan de Telegraafstraat. De gemeente betaalde voor de bouw en de grond f 20.922. Het rijk hoefde alleen maar huur te betalen voor de lokalen van de postdienst en de ambtswoning van de directeur.  Een deel van het postkantoor was bestemd als woning voor de directeur. De eerste bewoner was in 1871 de heer Molhuijsen.

De  lokalen voor de telegraafdienst werden kosteloos afgestaan. In 1889 vond een grote verbouwing en uitbreiding plaats omdat het postkantoor te klein was geworden. In 1904 werden plannen gemaakt voor een volledige nieuwbouw op dezelfde plek. Gelegen naast de synagoge.  Het nieuwe gebouw in neo-renaissance stijl werd op 1 april 1910 betrokken. Architect was de Rijksbouwmeester van het Tweede District, D.E.C. Knuttel.  Dit gebouw is in 1975 gesloopt. Het stond toen al tien jaar leeg.

 

Boven: het monumentale eerste postkantoor van Tilburg gelegen aan de Heuvelring 124

Daaronder: Een bijzondere advertentie uit 1801. Ook toen al gold "brieven met geld laten aantekenen"

Nu ligt op hoek van de Telegraafstraat en de Willem II-staat de Helga Deentuin. Dwars op de Willem II straat ligt de Poststraat, die loopt van het station tot het vroegere postkantoor.

Op de website van In de Buurt van 7 mei 2023 lezen we: “Er is nog één ding over van het oude postkantoor in de Helga Deentuin. “Dat stenen beeldje van een leeuw,” zegt stadsgids Paul. “Ze hebben nu de bankjes hier weggehaald omdat het een ontmoetingsplek was voor daklozen en zwervers en er werd regelmatig tegen dit beeldje aan geplast. Daarom zeggen sommigen: ‘Het moet hier weg, dat beeldje.’ Anders is er over vijf jaar niets meer van over.”

Linksboven: Het postkantoor van 1871 op de hoek van de Willem II-straat en de Telegraafstraat. 

Links: op deze foto is goed de synagoge links van het kantoor te zien. Aan de overkant van de straat was de weg nog onbebouwd.

Toen het postkantoor aan de Willem II-straat te klein werd, werd besloten een nieuw postkantoor aan de Spoorlaan te bouwen. Tilburg was inmiddels van een verzameling dorpen en fabrieken uitgegroeid tot een grote stad geworden.

Op 7 maart 1963 werd het nieuwe postkantoor van de PTT geopend. Het postkantoor is ontworpen door het Rotterdamse Bureau Kraaijvanger dat later ook aan de wieg zal staan van het nieuwe stadhuis (1972) in Tilburg.  Daarnaast is Kraaijvanger ook de ontwerper van veel andere gebouwen in Tilburg het CZ kantoor in de Stationsstraat, het GAK kantoor aan het Reitseplein,  Vroom en Dreesman in de Heuvelstraat (nu de Koopman), het kantoorgebouw van Interpolis aan de Conservatoriumlaan (inmiddels gesloopt).Tegelijk met de bouw van het postkantoor werd gewerkt aan de bouw van een nieuw station. In 1962 was de verhoging van de spoorlijn klaar. In 1965 werd het station opgeleverd.

 

Schets van het nieuw te bouwen postkantoor, dateert van 1908, links de synagoge

Boven en onder: de neo-renaissance creatie van Knuttel 1910-1975.  Rechts op de foto de ingang van het telegraafkantoor

Boven: Het nieuwe postkantoor in 1963. Aan het spoor wordt nog gerwerkt. Rechts: het kantoor lag aan de Spoorlaan

Boven: Demo van een kopieerapparaat in 1970. Rechts: we zien dat de benzinepomp inmiddels weg is. Onder: de hal in 1971

Boven: Het postkantoor aan de Korvelseweg in 1999

Rechts: Het postkantoor aan de Westermarkt 5 in de wijk het Zand. In 1966 kwam hier een ANWB kantoor bij

Boven: Het kantoor aan de Persephonestraat 17 was in 2009 nog in gebruik bij TNT Post. Op Streetview zien we dat dit het laatste jaar was. Nu is hier een fima "Ersatel" gevestigd

Rechts: twee foto's van het voorsorteercentrum/ de voorbereidingslocatie aan Ringbaan Noord 105. Op de Streetviewfoto's zien we tot januari 2021 het PostNL oranje

Het Postkantoor aan de Spoorlaan is al lang niet meer in gebruik door de PostNL; in 1996 werd het gebouw verkocht aan een belegger.  Nu zit daar het doolhof Doloris en de opleiding van Helicon. Zie ook https://een-postgeschiedenis.jouwweb.nl/architectuur-en-kunst/de-wederopbouw/wederopbouw-monumenten-de-gebouwen-die-het-niet-haalden-2

Bronnen:

In de Buurt, 7 mei 2023

https://wikimiddenbrabant.nl/Poststraat_(Tilburg)

Artikel “Het oudste postkantoor” dd. 14 augustus 2010 op https://www.geheugenvantilburg.nl/page/13481/het-oudste-postkantoor

Foto’s: Regionaal Archief Tilburg en Streetview

De Willem II-straat met rechts het postkantoor

Onder: het laatste restant: een leeuwtje

Boven en linksonder: de buitenkant van het kantoor aan de Spoorlaan na de buitendienststelling als postkantoor.

Onder: In de hal van het St. Elizabeth Ziekenhuis was een postkantoortje voor bezoekers, personeel en patiënten

Links: In 2019 opende PostNL drie nieuwe Sorteercentra Pakketten, waronder deze in Tilburg aan de Ledeboerstraat 82. Aannemer was Aan de Stegge uit Twello. duurzaam gebouwd, bijvoorbeeld gasloos