Pakketten – de voorgeschiedenis deel 1

Het creëren van een wettelijk kader voor het vervoer van pakketten

Vanaf 1850 was het vervoer van brieven door een nieuwe Postwet en een Administratie der Posterijen die de veranderingen serieus oppakte, goed geregeld. Handel, nijverheid en particulieren hadden echter ernstige klachten over het gebrekkige vervoer van pakketten tegen hoge kosten en met grote vertragingen, zeker tussen die plaatsen waar geen goede en frequente vervoersmogelijkheden waren. Het werd tijd dat de staat regelend ging optreden. Internationaal werd het zelfde gevoeld. Dat leidde in 1880 tot een conferentie in Parijs waarin 19 landen afspraken maakten over de uitwisseling van pakketten zonder aangeven waarde. Maar in Nederland was er nog geen postdienst die dit op kon pakken. Alleen het in 1796 in Antwerpen opgerichte Van Gend en Loos vervoerde pakketten tegen een binnenlands tarief, waar dan het buitenlandse tarief bij werd opgeteld. Nederland kreeg enig uitstel voor ondertekening van de conventie. Onder grote druk ontstond zo de Pakketpostwet van 1881. De wetgever beperkte wel het gewicht tot maximaal 5 kilo, later werd dat 10 kilo. Van de monopolie-eis werd afgezien. Dat vond men niet in het algemeen belang. Men moest de introductie van de pakketpost toch als een soort van service zien. Uitdrukkelijk ook om het platteland een goede en doelmatige vervoersmogelijkheid te bieden. De minister was licht optimistisch over de financiële vooruitzichten, maar dat viel in de praktijk tegen. De aantrekkelijke trajecten werden wel door commerciële partijen bediend. Nee, pakketten vervoeren bleek geen financieel succes te zijn. Opvallend is dat er geen definitie van een pakket werd opgenomen. Ook de Postwet van 1954 gaf geen definitie het ging om “alle goederen en voorwerpen die niet van het vervoer zijn uitgesloten”. De loketambtenaar moest kunnen adviseren of iets als brief of als pakje kon worden verzonden – er was wel een verschil in tarief! Een belangrijk verschil was dat bij een pakje de afzender een recht op schadevergoeding kon hebben.  Een pakket kreeg dan ook een aangehechte adreskaart met daarop aangebracht het vooruit betaalde port. De afzender kreeg een bewijs van terpostbezorging. Het pakje tot 250 gram miste zo’n kaart, de frankering en het adres zijn op het pakje aangebracht.

Veranderingen

Hiervoor werd vooral het product beschreven. Procesmatig volgden de pakjes en pakketten grotendeels het zelfde proces als de brief. Al zullen de wat zwaardere pakjes en pakketten veelal aangeboden worden via de loketten en businessbalies. In de loop der jaren bleef het een verlieslatende dienst. In de jaren negentig werd dit in toenemende mate als onbevredigend ervaren. Een schokeffect werd veroorzaakt toen postorderaar Wehkamp enige tijd na de poststaking in het begin van de jaren 80 overstapte naar de concurrent. Uit angst voor het kwijtraken van meer klanten volgde een uitbreiding van het productaanbod. Voorbeelden hier van zijn: hangpost, meercolli-zendingen en rolcontainerdistributie. Maar de verliezen liepen op tot een onacceptabel niveau.  

Zeker na de verzelfstandiging in 1989 hing de wind van verandering in de lucht. Men ging nadenken over een afzonderlijke bestuurlijke eenheid pakjes, computers deden hun intrede, de markt veranderde en ook ging men nadenken over een eigen infrastructuur. Aan de hand van het Management Journaal Post proberen we het tijdspad van alle veranderingen te volgen.

In 1990 lezen we berichten als “ECI hield vergelijkend onderzoek naar trefkans bij PTT Post en Selektvracht”. In Zaltbommel  verrijst een centrale verwerkingseenheid voor “Neckermann-sortering”. “PTT Post gaat zich profileren als totaalvervoerder”. Ook het oprichten van een Logistieke Business Unit (PPL) brengt zaken in beweging. De kerstpakkettenorder van de Bijenkorf geeft Post een plek op de markt van relatieartikelen. Met Gall & Gall komt Post tot een flespostdoos. Er wordt een voorzichtig begin met een proof of delivery gemaakt.

De start van PTT Post Pakketservice

In september 1992 lezen we dat binnen PTT Post Postverkeer men een Business Unit Pakjes wil vormen. Deze BU zal op termijn de beschikking krijgen over een eigen infrastructuur die zal bestaan uit sorteerhubs, vestigingen en een eigen distributieapparaat. Maar voorlopig blijft men gebruik maken van de bestaande infrastructuur. Men streeft naar winstverbetering door tariefaanpassingen, productdifferentiatie en toepassing van IT. Post gaat uit van concurrentie met andere vervoerders en van samenwerking (zoals bij de stadsdistributie). In zijn nieuwjaarstoespraak van 1993 voegt de hoofddirecteur, de heer Scheepbouwer hier ook nog customer service aan toe. De voorbereidingen voor de BU Pakketservice (dat wordt de naam, dus geen BU Pakjes!) in een markt met weinig groei en veel concurrentie zijn in volle gang. In februari 1993 geeft Peter van Minderhout een toelichting.: “Vanaf september 1992 werken we aan het businessplan op de zevende verdieping van het gebouw aan de Oosterdokskade in Amsterdam. McKinsey heeft geholpen met het in kaart brengen van de markt. Het verlies op de pakketten komt ook omdat de Nederlandse consument gewend is aan een hoge service tegen een lage prijs. Ook speelt mee dat er veel managementaandacht uitgaat naar het brievenbedrijf.  Maar het is vooral een markt waar je hard moet werken voor een kleine marge.” De definitieve koers moet nog wel bepaald worden. Gaan we alleen voor efficiënt met de concessiepakjes of gaan we full swing met alle pakjes de concurrentie aan? De BU heeft al wel het sorteerbedrijf van PPL overgenomen.

In MJP van juli 1993 wordt melding gemaakt van de start van de BU Pakketservice i.o. Het plan is klaar, advies aan de GOR gevraagd. Pakketservice wil marktleider worden, prijsleider en kostprijsleider worden op de markt voor één-collo-pakjes onder de tien kilo.  Dat wordt niet makkelijk want de personeelskosten zijn in vergelijking met de concurrentie (te) hoog. Kostenbesparingen en een perfecte kwaliteit zijn essentieel. Er komen vier hubs waar de sortering plaatsvindt: een “machinehub” en drie “handmatige” hubs (Rotterdam, Amsterdam en Arnhem). Het sorteerproces wordt geheel gescheiden van de BU Brieven. Van Minderhout legt uit dat nu in het sorteerproces de meeste fouten worden gemaakt. Maar collectie en distributie worden uitbesteed aan de BU Brieven. Er komen bij de BU 550 volledige taken. Op 1 januari 1995 moet men operationeel zijn. Men kan zich met het fijnmazige distributienetwerk ook onderscheiden van de concurrentie.