Rijswijk – een kleine postgeschiedenis

Rijswijk ligt onder de rook van Den Haag, de steden zijn aan elkaar vastgegroeid. Toch heeft de Rijswijkse post een geheel eigen geschiedenis. We kwamen in het AD een interessant bericht tegen over een grote brand in het plaatselijke postkantoor. Reden genoeg om even uit te zoeken “Hoe zat het ook al weer met de Post in Rijswijk?”

Vanaf 1752 bestond in het Gewest Holland de ‘Statenpost’, die door de overheid werd gecontroleerd. Voor het briefverkeer van en naar het dorp Rijswijk kwam vanaf 1757 de postkoets met postiljon uit Leiden en bereikte via Voorschoten, Leidschendam, en Voorburg en daarna over de Geestbrug de ‘herberg Witsenburg’. Daar overhandigde de postiljon de post bestemd voor het dorp aan de Rijswijkse ‘brievengaarder’, die dan de post ging uitwisselen. Hij was altijd op tijd ter plekke, omdat hij precies op de hoogte was van de aankomsttijden van de koets. Rijswijk telde toen 2000 inwoners.

Een eeuw later, in1845 maakte de opkomst van de spoorwegen een eind aan de postkoets. In Rijswijk waren er twee postbodes die twee maal per dag de post bezorgden.  Het ging om post voor voorname ingezetenen en bewoners van buitenhuizen. Op hun verzoek kwam er op 11 juli 1865 een officieel hulppostkantoortje, in een kleine woning aan de Heerenweg A-14. De brievengaarder werd nu door de Rijswijkers met de ‘weidse’ naam van ‘postdirecteur’ aangeduid.

Boven: een oude ansichtkaart; Rijswijk Heerenweg met Postkantoor.

 

 

 

 

 

 

Rechts: twee foto'svan het voormalige postkantoor, nu Herenstraat 40

(Foto's mw. D.Kouijzer)

In 1880 dienden B&W van de gemeente Rijswijk een verzoek in bij de Inspectie ’s-Gravenhage van de Posterijen voor een echt postkantoor. De reden was dat de bevolking, die steeds beter kon lezen en schrijven, in de laatste tien jaar behoorlijk was gegroeid. Bovendien kwamen er steeds meer diensten bij, zoals verzending en uitbetaling van postwissels en het versturen van aangetekende brieven. Men wilde een kantoor, een wachtruimte voor het publiek, een kamer voor de brievenbestellers en voldoende woonruimte voor de directeur. Helaas kon de gemeente niet aan deze voorwaarden voldoen en daarom liet het “echte” postkantoor tot 1901 op zich wachten. Toen kocht de gemeente de woning met winkelhuis aan de Heerenweg Wijk A nummers 11k en 11e.    Dat is het nu nog bestaande pand Herenstraat 40. Aan de muur is nog een tegeltableau te zien. Het aantal inwoners van Rijswijk was toen 3414.

Op den duur werd het pand te klein. Nieuwbouw was uitgesloten en dus werd op 20 januari 1920 de villa aan de Haagweg 177 als postkantoor in gebruik genomen.  Daar was niet alleen zes loketten en de werkplek van de postbezorgers, maar ook de directeur woonde er. Nu is op dit adres NVM Makelaar Hoogenraad gevestigd. Trots noemen ze hun pand nog “Het Postkantoor”.

Op 20 januari1920 werd dit kapitale pand in gebruik genomen als postkantoor. Nu is hier een makelaarskantoor gevestigd.

Foto van de website van makelaar Hoogenraad

Rijswijk bleef groeien, kreeg nieuwe wijken en industrieterreinen (In de Bogaard en de Plaspoelpolder). Al weer was Rijswijk toe aan een nieuw postkantoor. In 1963 opende het kantoor aan de Prinses Irenelaan 208.

Op 8 oktober 1978 gebeurt er een ramp. Het AD meldt dat het kantoor in vlammen op gaat. We citeren: “Als de brandweer die dag komt aanrijden met drie wagens, slaan de vlammen al uit het pand en hangt er veel zwarte rook. De blussers zetten zes stralen in om het vuur te bedwingen en slagen erin om de afdeling met de poststukken te behouden. Er is veel schade aangericht in de ruimte met de loketten, waar de klanten van het postkantoor altijd komen. Bijna alles is vernield. Het vuur heeft gewoed tussen het plafond en het dak. De brandweer moest deze ruimte openbreken om de vuurresten te kunnen doven en was nog uren bezig met nablussen. De schade wordt geschat op een miljoen gulden. De politie gaat niet uit van brandstichting, maar denkt dat kortsluiting in een van de tl-buizen de oorzaak is geweest.” (Op 6 augustus 2024 keek het AD hier op terug).

Prinses Irenelaan 208 na de ramp op 8 oktober 1978

Bron foto's: AD, augustus 2024. Jos van Leeuwen

Irenelaan 208. Hier rechtboven een foto van Streetview uit 2008, het kantoor nog in bedrijf. Rechts anno 2024 vanaf de minister Van Houtenstraat

In het jaar 2010 werd het kantoor (net als alle andere postkantoren in Nederland) gesloten. Op de laatste dag waren de klanten droevig gestemd, maar ook voor het personeel dat veelal reeds jaren met veel plezier de service verleende, was het treurig. Het zou wel weer wennen in het postagentschap in de Brunawinkel in de Bogaard en in de Plussupermarkt, maar toch!

 Al in 1989 had PTT een groot nieuw bestelkantoor en voorsorteercentrum in gebruik genomen op het industrieterrein Plaspoelpolder met adres Steenplaetsstraat 4. Onder druk van verdere automatisering en teruglopend brievenverkeer is uiteindelijk in het tweede decennium van deze eeuw ook dit pand afgestoten. Nu, in 2024 zien we een deel te koop staan op Funda in Business.

Boven: Steenplaetsstraat 4 nog volop in bedrijf, rechts: hetzelfde pand, te koop of te huur? Foto van Funda

Op de Expeditiekaart van 1957 zien we dat Rijswijk toen een bijkantoor was (van Den Haag). Opvallend is dat alleen het postdistrict 's-Gravenhage bijkantoren kende (de vierkantjes, de zwarte rondjes zijn de hoofdkantoren, de open rondjes hulpkantoren)

In 2006 was Rijswijk Steenplaetsstraat een voorsorteercentrum en bestelkantoor dat ressorteerde onder Area West van de BU Productie