De postkantoren van Hilversum -

Naar de Kerkbrink

De historie is goed gedocumenteerd vooral door een artikel van Eddy de Paepe (HHT-EP 2014/ 3 blz 115 -124 ). Ook het beeldarchief van de Gooi- en Vechtstreek is behulpzaam. En uiteraard een veldonderzoek ter plekke.

Hilversum was omstreeks 1850 een dorp in het Gooi, tussen de heide en de bossen. Landbouw, schapenfok en wolbewerking. Net als dorpen als Laren en Blaricum waar het dorpsbeeld nog sterk wordt bepaald door de met riet gedekte schapenboerderijen van toen, die inmiddels zijn omgetoverd tot winkels en riante woonstulpen. Hilversum groeide sneller. In 1874 kwam de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort wat een enorme economische boost gaf. Hilversum werd ook populair bij forenzende Amsterdammers. Een andere factor is de komst van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek in 1920, wat een enorme aantrekkingskracht had op de radio-omroepen. Hilversum werd en bleef mediastad.

De PTT groeide mee. Aanvankelijk werden postkantoren gevestigd in panden, die een postdirecteur voor zich zelf had gekocht. Hij verhuurde het zakelijke gedeelte aan het Rijk. Zoals al eerder benoemd had dit sterke nadelen voor de kwaliteit van de dienstverlening. De gebouwen waren te klein, oncomfortabel en er werd te veel verhuisd. Immers een nieuw benoemde directeur verwierf zijn eigen pand. In het artikel van de Paepe zijn de adressen op een rijtje gezet. Acht keer verhuisde het postkantoor in nog geen 40 jaar. Het Rijk had inmiddels wettelijke maatregelen getroffen, al vanaf 1869 gold de verplichting om postkantoren op een vaste plek te realiseren.

In Hilversum werd dat zichtbaar in 1888. Op de hoek van de Kerkbrink en de ’s Gravenlandseweg had een rijke Amsterdammer nog een stukje grond over en hierop werd een postkantoor gerealiseerd dat aan het Rijk werd verhuurd voor 1000 gulden per jaar. Het heeft slechts korte tijd dienst gedaan, in 1896 moest er al weer verbouwd worden en begin 1900 werd het gesloten. Het pand bestaat nog steeds als horecagelegenheid, adres Kerkbrink 2, naast de kerk en het voormalige stadhuis (thans museum).

Naar de Kerkstraat

In 1901 werden de zaken nog serieuzer aangepakt. Het Rijk verwierf grond aan de Kerkstraat en de bekende rijksbouwmeester C.H. Peters ging er een postkantoor realiseren. Een van de vele panden uit het omvangrijke oeuvre van Peters. De opening vond plaats op 1 april 1904.

In het artikel van de Paepe wordt het uitgebreid besproken mede aan de hand van foto’s die fotograaf M. Drop in 1960 maakte, vlak voor de afbraak. In 1912 nam het Rijk de lokale telefoondienst over en deze kwam terecht samen met de telegraafdienst in een pand er naast, ook ontworpen door Peters. De verenigde P+T werd dus weer uit elkaar gehaald, in het postkantoor pand kwam dus weer meer ruimte.

Het postkantoorpand werd dus afgebroken in 1960 om plaats te maken voor C&A, die Dudok een nieuw pand liet ontwerpen. Het Telefoon en Telegraaf pand staat er nog steeds, gevuld met wooneenheden. Op bijgevoegde screenshot van Google Maps, de latere situatie. Beide van gerenommeerde architecten, bij elkaar, ik zou zeggen, dat kan beter.

Van Kerkbrink 16 naar 1^e Loswal

De dienstverlening van Post was overigens in 1943 al verplaatst naar de Kerkbrink 16. Een pand van architect Rontgen, dat we al eerder bespraken ( https://een-postgeschiedenis.jouwweb.nl/architectuur-en-kunst/de-wederopbouw/monumenten-uit-de-wederopbouwperiode-1) in het kader van de wederopbouw architectuur. Het bijzondere aan het pand was dat het in oorlogstijd werd gerealiseerd. Een factor was dat de benodigde grond al in 1934 was aangekocht, een terrein aan de Torenlaan. 

--Tekst gaat verder onder de foto--

Het pand had een ingang aan de Kerkbrink met toegang tot de publieksruimtes, maar ook een aan de Torenlaan, met meer het ”industriële” gedeelte. Het Postkantorengedeelte is gebleven tot de sluiting van de dienstverlening en het postverkeergedeelte werd verplaatst naar 1^e Loswal 24, waar het voorsorteercentrum kwam.

Uiteindelijk heeft TNT Real Estate de opdracht gekregen de panden aan de markt aan te bieden.

Bijgevoegd 2 screenshots van Google maps ten tijde van de verkoopperiode.

 Op  de website van raadgevend bureau Nieman https://www.nieman.nl/project/transformatie-monumentaal-postkantoor/,  dat betrokken was bij de transformatie van het gebouw tot woningen, na de sluiting van het postkantoor en de verkoop aan de markt lezen we het volgende:

Geschiedenis van het Oude Postkantoor

Het postkantoor is gebouwd naar ontwerp van de architect van de Rijksgebouwendienst F.E. Röntgen en is 10 jaar na de eerste ontwerpen in 1944 in gebruik genomen. Het gebouw kent twee gezichten.

• Het eerste gezicht is de monumentale gevel aan de Kerkbrink, waarachter het kantoor over 3 verdiepingen schuilt en de hoofdentree naar de bezoekersruimte. Uniek is ook het halfronde trappenhuis dat uit de gevel steekt en de bronzen vogel die de hoofdingang siert.
• Het tweede gezicht betreft het industrieel vormgegeven bouwdeel aan de Torenlaan. Om dit te benadrukken is een markante schoorsteen geplaatst. In de bezoekershal bevindt zich een muurschildering van kunstenaar Leo Gestel. Door de grootse opzet van ruimtes, ramen en hallen in combinatie met fraaie details is het gebouw opgenomen in de gemeentelijke monumentenlijst.